(Hình minh họa: Getty Images)
Khi bị khiếp sợ, đôi lúc cơ thể bị run lên không kiểm soát được. Tuy
nhiên, người già cũng có khi bị run trong khi đang ngồi nghỉ.
Bệnh run là sự run rẩy của một phần cơ thể một cách tự động, không
kiềm chế được. Bệnh thường ảnh hưởng đến bàn tay và đầu, nhưng có khi bị
run bàn chân, cằm, lưỡi và bắp thịt mặt. Một số trường hợp còn ảnh
hưởng đến tiếng nói, cũng bị run luôn.
Nghiên cứu tin rằng, có mối liên hệ giữa bệnh run và một số tình
trạng tâm thần, thí dụ như, trí tuệ thiếu minh mẫn, hay một số bệnh về
tâm trí.
Triệu chứng chính của bệnh run là… run mà không thể kiểm soát được,
phần nhiều là run tay. Bàn tay hay ngón tay có thể bị co giật qua lại,
hoặc lên xuống. Cho dù, lúc đầu bắt đầu từ bàn tay và cánh tay, nhưng
sau đó sẽ lan truyền đến các phần khác của cơ thể, đầu cổ, mặt, và cuống
họng.
Bệnh run có thể ảnh hưởng đến cả đàn ông lẫn đàn bà, ở mọi lứa tuổi,
nhưng thường là người cao tuổi. Bệnh run nhẹ bắt đầu cho người già,
nhưng thường trở nặng theo thời gian. Bị nhẹ, thường thường, khi ngồi
hay nằm yên thì không bị run, cho đến khi chuyển động trọng tâm như đứng
lên, ngồi xuống, hay dang tay ra mà thôi. Một khi bị run, thường xảy ra
cho cả hai bên của cơ thể.
Một khi bị bệnh nặng, tình trạng run lại xảy ra bất cứ lúc nào, làm
trở ngại cho những sinh hoạt bình thường trong ngày, ví dụ như uống
nước, viết lách.
Một số trường hợp bị run là do di truyền, đến mức độ 50% nếu một
trong hai cha mẹ bị run. Gene di truyền chi phối bệnh run, nằm trên
nhiều nhiễm sắc thể khác nhau. Các đột biến gene nầy ảnh hưởng đến cơ
chế và kết cấu của phần tiểu não (cerebellum) kiểm soát cân bằng khi
chuyển động. Những thay đổi ở vùng não nầy tác động lên tín hiệu thần
kinh chuyển đến bắp thịt. Ví dụ, người say rượu, phần tiểu não sẽ bị ảnh
hưởng, đi đứng không vững.
Phần lớn, nhiều người bị run không có lý do di truyền.
Một số lý do có thể kích hoạt triệu chứng run, điển hình như, uống cà
phê nhiều, kinh sợ hay bị stress, tập thể dục thể thao quá độ, thiếu
ngủ, và một số phản ứng phụ của thuốc men.
Ghiền rượu hay uống rượu nhiều đến… xỉn, có thể làm cho cơ thể bị
run. Tuy nhiên, khi bị run vô cớ, ví dụ như sợ ma, hay sợ má… sắp nhỏ,
uống tí tí rượu lại làm cho bớt run, trong vòng 4 tiếng đồng hồ.
Một số bệnh kinh niên cũng làm cho bị run như bệnh cường tuyến giáp
(hyperthyroidism), bệnh Parkinson, các bệnh hoại thần kinh ngoại biên,
và bệnh tai biến não (stroke).
Thật ra không có một thử nghiệm nào chuyên môn để tìm ra bệnh run.
Phần lớn, bác sĩ phải hỏi thăm dò về bệnh sử của cá nhân và người thân
trong gia đình, hay hỏi về thuốc men đang uống.
Khi khám bệnh bác sĩ sẽ quan sát bệnh nhân có bị run khi uống nước,
di chuyển hay không, cộng thêm một số thủ tục khám lâm sàng khác về gân
cốt, khớp xương… Nếu cần, sẽ phải sử dụng đến CT scan hay MRI về não bộ.
Hầu hết những trường hợp run nhẹ thì không cần chữa trị. Trong trường hợp bị nặng thì phải cần đến thuốc men.
Một số thuốc thường được sử dụng gồm có:
1.Thuốc trị bệnh huyết áp, nằm trong nhóm gọi là beta-blockers như: propranolol, atenolol, nadolol, và metoprolol.
2.Thuốc trị bệnh phong giật như primidone, topiramate, và gabapentin.
3.Thuốc an thần như diazepam (Valium) chẳng hạn.
Thuốc Botox có thể được dùng nếu tình trạng run, co giật xảy ra ở
mặt, đầu cổ, làm ảnh hưởng đến giọng nói. Tuy nhiên tương tự như tiêm
Botox để làm đẹp, mỗi 3 tháng phải đi tiêm lại.
Rất hiếm khi bác sĩ phải dùng phẫu thuật để trị bệnh run.
Một phương pháp phẫu thuật thông dụng gọi là kích thích sâu trong não
(deep brain stimulation). Trong phương pháp nầy, bác sĩ dùng một cái
kim thật nhỏ và đâm sâu vào trong phần não dưới gọi là thalamus. Đầu kim
sẽ được nối với một nguồn điện nhỏ như pin battery chẳng hạn. Nguồn
điện nầy được mang dưới ngực và thường xuyên bắn tín hiệu vào trong não
để kiểm soát mức độ bị run.
Một vài trường hợp bác sĩ sẽ đục luôn một lỗ nhỏ trong thùy thalamus,
có hiệu ứng tương tự như kích thích bằng điện thường xuyên.
Các phương pháp giải phẫu trên đây có thể làm thuyên giảm bệnh đi
khoảng 80%. Một số nguy cơ có thể xảy ra, tuy thật hiếm, thí dụ như bị
nhiễm trùng, bị chảy nước não, chảy máu, hay cả bị tai biến não.
Một số trường hợp bằng cách luyện tập bắp thịt cũng giảm bớt đi bệnh run.
BS. Hồ Ngọc Minh/nguoiphuongnam
