Ăn uống đúng cách có thể giúp giảm cân, duy trì mức đường trong máu vừa phải, hạ cholesterol trong máu và cải thiện huyết áp. Cách ăn uống có thể hơi khác giữa tiểu đường loại 1 và loại 2.
Các nguyên tắc dinh dưỡng chính mà bệnh nhân tiểu đường cần chú ý là:
– Giảm sự gia tăng mức đường máu sau khi ăn.
– Thực hiện các nguyên tắc dinh dưỡng lành mạnh.
– Ăn uống điều độ, vào những giờ cố định.
– Biến các nguyên tắc ăn uống thích hợp thành thói quen, luôn duy trì và cải thiện các thói quen tốt đó.
Giảm sự gia tăng mức đường máu sau khi ăn
Đôi khi, mức đường máu tăng lên rất cao sau khi ăn. Ta có thể hạn chế điều không tốt cho cơ thể này bằng cách… ăn ít. Muốn ăn ít thì phải ăn nhiều lần hơn. Trung bình, người tiểu đường nên ăn ba bữa chính và có thể hai bữa phụ nếu có điều kiện. Ăn nhiều bữa với số lượng năng lượng thấp hơn sẽ giúp mức đường sau khi ăn không lên cao quá, và khi nó vừa mới xuống thấp, thì ta đã có bữa kế tiếp, khiến ta không cảm thấy bị đói, thèm ăn quá, mà mức đường dễ được giữ ở mức không bị lên cao hoặc xuống thấp quá.
Tăng các thức ăn có chất sợi hòa tan được (soluble fiber) trong bữa ăn cũng có thể làm giảm bớt sự gia tăng nhanh mức đường máu sau khi ăn này. Các thức ăn có chất sợi hòa tan này cũng giúp làm giảm mức cholesterol xấu (LDL) trong máu. Chất sợi hòa tan có nhiều trong các hạt chưa xay (whole grains) như gạo lứt, bánh mì đen, các loại rau quả, đậu (beans).
Dùng các thức ăn có chỉ số đường thấp (low glycemic index) cũng là một cách giúp kiểm soát sự gia tăng đường huyết quá mức sau khi ăn.
Sau đây là một vài thí dụ về chỉ số đường của một số thức ăn: Bánh mì trắng 100 (chỉ số đường – glycemic index); cơm trắng 83; chuối (tươi) 79; khoai tây 70; sữa tươi, táo, da ua (yogurt) 49-53; đậu (soya beans, tinned) 20…
Một cách dễ thực hiện và thiết thực nhất là ăn thử các loại thức ăn rồi sau đó đo lượng đường trong máu. Sau khoảng vài tuần, ta có thể biết đối với cơ thể của mình, thức ăn nào sẽ ít làm đường máu tăng quá mức.
Thực hiện các nguyên tắc dinh dưỡng lành mạnh
Các nguyên tắc dinh dưỡng chung là cân bằng, đa dạng và vừa phải, hoạt động, cá nhân hóa, và cải thiện một cách từ từ.
Dinh dưỡng như thế nào là cân bằng?
Thành phần nào cũng cần và cần cân bằng: Rau quả, các loại hạt (cốc), chất bột đường (carbohydrates), chất đạm và chất béo.
Trong mỗi thành phần, cũng cần có sự cân bằng. Thí dụ, trong các loại hạt, cần cân bằng giữa nhóm đã xay sạch cám (fine grains) với hạt thô (whole grains-còn cám, như gạo lức, bánh mì đen).
Nói chung:
– Chất bột đường (carbohydrates) nên chiếm tỉ lệ khoảng 55-60%, trong đó, các loại hạt chưa xay (whole grains) nên chiếm ít nhất là phân nữa.
– Dưới 30% là chất béo, trong đó hầu hết nên là chất béo không bão hòa (monounsaturated or polyunsaturated), nói đơn giản dầu olive, dầu canola là vài trong số các loại chất béo không bão hòa, và do đó tương đối tốt cho sức khỏe.
– Chất đạm nên chiếm chỉ khoảng 12 đến 20%.
Tùy theo loại tiểu đường và từng trường hợp cụ thể, các chuyên viên dinh dưỡng sẽ hướng dẫn các công thức ăn uống chi tiết hơn.
Thức nào tốt nhiều thì dùng nhiều hơn, tốt ít thì dùng ít (chứ không phải cứ nghe nói “tốt” thì chỉ dùng một thứ đó, còn nghe nói “không tốt lắm” thì tuyệt đối không bao giờ dùng đến). Thường thì thức nào cũng cần không nhiều thì ít.
Bác Sĩ Nguyễn Trần Hoàng
