Ngày 5/2/2022, trên đường Bolsa, khu Little Saigon, thành phố Westminster, California, có diễn ra cuộc diễn hành lớn nhân dịp Tết Nhâm dần của cộng đồng Việt Nam.
Đây là khu vực có đông người Việt sinh sống nhất bên ngoài Việt Nam. Và người Việt ở đây vốn cũng rất nổi tiếng với màu sắc chống cộng sản của họ. Cuộc diễn hành có rất nhiều cờ vàng ba sọc đỏ của Việt Nam cộng hòa trước kia, có cả những người đàn ông mang quân phục quân đội đủ các loại binh chủng của một quốc gia đã chấm dứt sự tồn tại gần 50 năm nay.
Nhưng nếu cuộc diễn hành với nhiều màu sắc đó là không có gì lạ vì nó đã trở thành truyền thống của khu vực này trong mấy mươi năm qua, thì một sự việc khác tuy không màu sắc, xảy ra vài mươi tiếng đồng hồ sau cuộc diễn hành, cũng tại thành phố Wesminster, có ý nghĩa lớn hơn, vì nó mang tính đối trọng rất lớn.
Tại một khách sạn của Westminster, một bữa tiệc mừng xuân độ 200 người, đa số là người Việt, một số người Mỹ, được Tổng lãnh sự nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, tức là nước Việt Nam cộng sản, tổ chức. Một người tham gia trực tiếp vào sự kiện này cho tôi biết như vậy, mặc dù không tiết lộ nơi chốn.
Điều thú vị là không thấy báo chí của nhà nước Việt Nam cộng sản đưa tin, mà cũng không thấy các cơ quan truyền thông lớn bằng tiếng Việt tại Mỹ đưa tin. Dĩ nhiên về phía nhà nước Việt Nam cộng sản, việc không đưa tin đó là một chủ ý với những lý do nào đó của họ, còn các cơ quan truyền thông Việt ngữ tại Mỹ, vốn mang tiếng tự do, thì sao? Họ không biết, hay họ biết mà không đưa tin vì sợ xúc phạm điều gì đó? Nên nhớ rằng một bữa tiệc có đến 200 người tham dự thì không phải là một bàn cà phê năm bảy người tại Coffee Factory (một quán cà phê ở Little Saigon), bàn chuyện chính trị.
Cư dân Little Saigon tại California nói riêng, Mỹ nói chung, vốn được mặc định như là một cộng đồng chống cộng sản rất cứng rắn, vì cộng đồng này được hình thành bởi những người tị nạn Việt Nam sau khi chiến tranh kết thúc, những người bị đày đọa trong các trại tù cải tạo, hay những khổ ải chết chóc trên đường vượt biển.
Sau khi quan hệ Việt Mỹ tái lập vào năm 1995, nhà nước cộng sản Việt Nam bắt đầu tổ chức xâm nhập, tiếp cận cộng đồng người Việt chống cộng, ngoài những cơ quan ngoại giao của họ làm việc với nước Mỹ. Năm 1999 xảy ra vụ ông Trần Trường ở khu Little Saigon treo cờ đỏ sao vàng, bị phản đối rất dữ dội. Và cũng trở thành “truyền thống”, các cơ quan ngoại giao của Hà Nội tại Washington DC, San Francisco, và sau này thêm Houston, trở thành những điểm biểu tình chống cộng nhân những ngày kỷ niệm lịch sử như ngày 30/4 chẳng hạn.
Những cố gắng tiếp cận và chinh phục cộng đồng chống cộng của nhà nước cộng sản Việt Nam vẫn tiếp tục. Có một nghị quyết mang số 36 được Đảng Cộng sản đề ra để làm chuyện này. Một số nhân vật chống cộng nổi tiếng trở về Việt Nam, trong đó nổi tiếng nhất là ông Nguyễn Cao Kỳ, từng là phó tổng thống Việt Nam cộng hòa. Không rõ tác động của nghị quyết 36 này đến đâu, nhưng đôi khi nó trở thành con ngáo ộp trong cộng đồng người Việt tại Mỹ, khi nói về mối nguy “cộng sản xâm nhập cộng đồng”.
Nhưng điều có tác động lớn hơn nghị quyết 36 nhiều lại chính là sự thay đổi cơ cấu dân chúng trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt, cộng với… thời gian.
Cộng đồng người Việt ở Mỹ hiện nay không còn là một cộng đồng đồng nhất bao gồm thuyền nhân và tù nhân trại tù cải tạo của cộng sản nữa. Hiện nay nó bao gồm cả các du học sinh đến từ nước Việt Nam cộng sản, sau khi học xong ở lại Mỹ, những người Việt di cư đến Mỹ theo diện sum họp gia đình. Những người mới đến này không có nhiều ký ức, hoặc không có gì cả về chiến tranh Việt Nam, về trại cải tạo, về thuyền nhân,… mà đa số cũng là bà con thân thuộc của những thuyền nhân và tù cải tạo.
Nhiều người trong lớp người Việt mới đến này lớn lên sau khi Việt Nam mở cửa kinh tế, sự áp bức về văn hóa, chính trị trong nước tuy vẫn còn nhưng giảm đi rất nhiều, so với giai đoạn bà con, gia đình họ bỏ nước ra đi. Vì thế cảm xúc của họ đối với những gì đại diện cho nước Việt Nam hiện nay không còn nhiều bực bội nhiều như bà con của họ.
Trong nhóm du học sinh, đáng kể nhất là những người ra đi từ miền Bắc, nhờ vào sự thuận lợi cho họ của bộ máy hành chính chính trị trong nước. Những người này không xem nước Việt Nam cộng sản với cờ đỏ sao vàng là đối nghịch với họ.
Trong giai đoạn hơn 10 năm trở lại đây, xuất hiện thêm một nhóm người nữa, là những người mới giàu lên tại Việt Nam, sang Mỹ theo dạng đầu tư, nói nôm na là họ dùng tiền để mua qui chế thường trú nhân, và sau đó là quốc tịch Mỹ. Những người này dù không đông, nhưng họ là mục tiêu tiếp cận dễ dàng của các viên chức ngoại giao Việt Nam công sàn, vì trong số họ có nhiều người vẫn còn có những hoạt động kinh tế tại Việt Nam. Có thể bao gồm luôn trong số này là những viên chức “hạ cánh an toàn” của chế độ cộng sản Việt Nam, mà nguồn tài sản của họ có thể được đánh dấu hỏi, nhưng tiền là tiền, và cơ chế tư bản Mỹ không hề chê món tiền đó. Điều khá trớ trêu là những người nhà giàu mới đến từ Việt Nam này, lại ưa thích sống ở khu Little Saigon và lân cận, nơi nổi tiếng với tinh thần chống cộng.
Nhóm người có tiền, bất kể nguồn gốc, của một cộng đồng hải ngoại (diaspora) luôn luôn có những quan hệ với những người cầm quyền ở bản quốc. Việc những người Việt giàu có này ở hải ngoại đầu tư vào bên trong Việt Nam, tuy có bị khựng lại vì những vụ bê bối như vụ Trịnh Vĩnh Bình, nhưng sẽ vẫn là xu hướng trong tương lai.
Một nhóm khác ngày càng quan trọng trong cộng đồng Mỹ gốc Việt là những người thuộc thế hệ 1,5 (sinh ra ở Việt Nam, lớn lên ở Mỹ), và thế hệ thứ 2, sinh ra và lớn lên ở Mỹ. Những người này có cái nhìn về nước Việt Nam hiện tại, và cuộc chiến 50 năm trước, bằng con mắt của người Mỹ hơn là con mắt của các thuyền nhân và tù cải tạo.
Theo một nhà quan sát trong cộng đồng người Mỹ gốc Việt thì con số những người đến Mỹ sau, du học sinh, hay sum họp gia đình, đã có thể đông hơn số tị nạn và thuyền nhân.
Trong năm 2021 một biểu tượng quan trọng nữa cho việc chinh phục cộng đồng hải ngoại của nhà cầm quyền trong nước, là việc mở đường bay thẳng San Francisco – Saigon, và sắp tới là Los Angeles – Saigon. Không thấy biểu tình chống đối, và dự báo là người Việt tại Mỹ sẽ sử dụng đường bay này nhiều trong tương lai, miễn là nó cạnh tranh được với các hãng hàng không khác. Đường bay này sẽ thúc đẩy hơn nữa tổng số tiền người Mỹ gốc Việt gửi về Việt Nam, vốn đã lên đến hàng chục tỷ đô la một năm, mặc cho những cuộc diễn hành hoành tráng ở khu Little Saigon.
Tuy nhiên, việc chinh phục cộng đồng người Mỹ gốc Việt không phải là hoàn toàn thuận lợi, điều đó dẫn đến bài viết mới đây trên báo trong nước của đương kim Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, ông Hà Kim Ngọc, rằng cộng đồng người Mỹ gốc Việt vừa là thuận lợi cho nhà cầm quyền Việt Nam, vừa là thách thức.
Về phía những thủ lĩnh chống cộng mạnh mẽ nhất của người Việt tại Mỹ, không biết họ có biết về buổi tiệc đầu xuân tại Westminster của tòa lãnh sự Việt Nam hay không, không thấy họ đưa ra những biện pháp nào mới trong cuộc đấu tranh chống cộng sản của họ, mặc dù tình hình đã thay đổi rất nhiều, những người cộng sản hiện nay ở Hà Nội và Sài Gòn khác hẳn những người cộng sản 1975, trong đó có thể có cả những người hàng xóm của họ tại Little Saigon.
Nguyễn Khoa / Viet-studies ngày 18-2-22/anle20
