Thuốc kháng sinh rất quan trọng trong nền y học kể từ khi nó được tìm thấy, nó được sử dụng để điều trị rất nhiều bệnh truyền nhiễm và giữ an toàn từ phẫu thuật đến hóa trị,... Không có kháng sinh, ngay cả các thủ thuật y tế thông thường nhất cũng có thể gây nhiễm trùng và đe dọa tính mạng.
Nhưng càng ngày, tác dụng của thuốc càng giảm dần và chúng ta có nguy cơ mất nó. Thuốc kháng sinh là hóa chất ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nhưng không may, một số vi khuẩn đã phát triển khả năng kháng lại tất cả các loại kháng sinh hiện có. Bên cạnh đó, ngày càng ít chất kháng sinh mới được tìm thấy hơn. Vậy làm sao để vượt qua tình huống khó khăn này, con người có thể chống lại vi khuẩn kháng thuốc bằng cách nào?
Nhưng càng ngày, tác dụng của thuốc càng giảm dần và chúng ta có nguy cơ mất nó. Thuốc kháng sinh là hóa chất ngăn chặn sự phát triển của vi khuẩn, nhưng không may, một số vi khuẩn đã phát triển khả năng kháng lại tất cả các loại kháng sinh hiện có. Bên cạnh đó, ngày càng ít chất kháng sinh mới được tìm thấy hơn. Vậy làm sao để vượt qua tình huống khó khăn này, con người có thể chống lại vi khuẩn kháng thuốc bằng cách nào?
Lịch sử của kháng sinh
Thuốc kháng sinh đầu tiên được sử dụng rộng rãi là Penicillin được phát hiện vào năm 1928 bởi Alexander Fleming. Trong bài phát biểu đăng quang giải Nobel năm 1945 Fleming cảnh báo rằng vi khuẩn có khả năng phát triển để chống lại thuốc kháng sinh. Ông ấy đã đúng: Vào những năm 1940 và 1950, vi khuẩn kháng thuốc đã xuất hiện.
Từ đó đến những năm 1980, các công ty dược phẩm phải chạy đua để có được loại thuốc hiệu quả bằng cách khám phá ra rất nhiều loại kháng sinh khác nhau và đó là một dự án rất thành công với lợi nhuận rất cao. Theo thời gian, mọi thứ dần chậm lại, những loại thuốc kháng sinh được phát hiện gần đây chỉ có hiệu quả đối với một số các loại nhiễm trùng nhất định, so với hiệu quả rộng lớn của các chất kháng sinh trước đây. Điều này không phải do thuốc kháng sinh yếu đi mà do vi khuẩn đã mạnh hơn rất nhiều.
Bên cạnh đó, các công ty bắt đầu phát triển thêm nhiều loại thuốc dài hạn như thuốc huyết áp, thuốc chống trầm cảm lo âu,... Bởi vì chúng được dùng dài hạn nên mang lại lợi nhuận tốt hơn. Vào giữa những năm 1980, không có nhóm kháng sinh mới nào được phát hiện nhưng vi khuẩn vẫn tiếp tục phát triển và kháng nhiều loại thuốc hơn, bên cạnh đó chúng còn chia sẻ thông tin di truyền giữa các loài với nhau.
Hiện nay vi khuẩn kháng nhiều loại kháng sinh đã trở nên phổ biến. Một số trở thành chủng siêu kháng thuốc với khả năng chống lại tất cả các loại thuốc hiện tại. Vậy chúng ta làm gì để có thể đối mặt với chúng?
Sử dụng kháng sinh hợp lý
Trước mắt, chúng ta cần sử dụng các loại thuốc kháng sinh hiện có một cách hợp lý và phát minh ra những loại thuốc kháng sinh mới để chống lại các vi khuẩn kháng thuốc.
Nông nghiệp là ngành tiêu thụ thuốc kháng sinh lớn nhất và cũng vô tội vạ nhất. Dùng nhiều kháng sinh làm tăng khả năng tiếp xúc do đó vi khuẩn ở vật nuôi có cơ hội phát triển sức đề kháng. Nhiều vi khuẩn phổ biến ở động vật như Salmonella có khả năng lây nhiễm sang người, và khi đó chúng lây nhiễm trong cộng đồng rất nhanh.
Phát triển kháng sinh tự nhiên
Trong cuộc tìm kiếm kháng sinh mới, các nhà nghiên cứu đã phát hiện nhiều hợp chất đáng mong đợi từ môi trường thiên nhiên. Các sinh vật sống như vi khuẩn và nấm qua quá trình thích nghi đã phát triển các hợp chất kháng sinh để sinh tồn trước một số vi khuẩn khác.
Giải pháp lớp phủ kháng sinh
Chúng ta có thể phủ bên ngoài kháng sinh một số hóa chất có tác dụng phá hủy hay làm bất hoạt gen kháng thuốc của vi khuẩn, từ đó làm mất khả năng kháng thuốc và các kháng sinh có thể hoàn thành nhiệm vụ của nó.
Liệu pháp Phage - thể thực khuẩn
Đây là phương pháp dùng virus vô hại với con người để tấn công vi khuẩn. Một phương pháp mới đầy hứa hẹn để chống lại nhiễm trùng và có thể phát triển thành vắc-xin cho nhiều loại bệnh khác.
Thách thức lớn nhất mà tất cả các phương pháp này là phải đối mặt là vấn đề tài chính. Thuốc kháng sinh hiện nay không mang lại đủ lợi nhuận để các công ty dược phẩm lớn phát triển nó. Trong khi đó, các công ty nhỏ hơn đã sản xuất thành công các phương pháp kháng sinh mới nhưng lại không đủ kinh phí. Chỉ khi các chính phủ tìm cách kích thích nghiên cứu thuốc kháng sinh. Với sự đầu tư đủ vào việc phát triển thuốc kháng sinh và giám sát việc sử dụng thuốc hiện tại, chúng ta vẫn có thể đánh bại vi khuẩn kháng thuốc.
Nguồn: TED-Ed/hoaxuongrong
Bên cạnh đó, các công ty bắt đầu phát triển thêm nhiều loại thuốc dài hạn như thuốc huyết áp, thuốc chống trầm cảm lo âu,... Bởi vì chúng được dùng dài hạn nên mang lại lợi nhuận tốt hơn. Vào giữa những năm 1980, không có nhóm kháng sinh mới nào được phát hiện nhưng vi khuẩn vẫn tiếp tục phát triển và kháng nhiều loại thuốc hơn, bên cạnh đó chúng còn chia sẻ thông tin di truyền giữa các loài với nhau.
Hiện nay vi khuẩn kháng nhiều loại kháng sinh đã trở nên phổ biến. Một số trở thành chủng siêu kháng thuốc với khả năng chống lại tất cả các loại thuốc hiện tại. Vậy chúng ta làm gì để có thể đối mặt với chúng?
Con người đối phó với vi khuẩn kháng thuốc bằng cách nào?
Sử dụng kháng sinh hợp lý
Trước mắt, chúng ta cần sử dụng các loại thuốc kháng sinh hiện có một cách hợp lý và phát minh ra những loại thuốc kháng sinh mới để chống lại các vi khuẩn kháng thuốc.
Nông nghiệp là ngành tiêu thụ thuốc kháng sinh lớn nhất và cũng vô tội vạ nhất. Dùng nhiều kháng sinh làm tăng khả năng tiếp xúc do đó vi khuẩn ở vật nuôi có cơ hội phát triển sức đề kháng. Nhiều vi khuẩn phổ biến ở động vật như Salmonella có khả năng lây nhiễm sang người, và khi đó chúng lây nhiễm trong cộng đồng rất nhanh.
Phát triển kháng sinh tự nhiên
Trong cuộc tìm kiếm kháng sinh mới, các nhà nghiên cứu đã phát hiện nhiều hợp chất đáng mong đợi từ môi trường thiên nhiên. Các sinh vật sống như vi khuẩn và nấm qua quá trình thích nghi đã phát triển các hợp chất kháng sinh để sinh tồn trước một số vi khuẩn khác.
Giải pháp lớp phủ kháng sinh
Chúng ta có thể phủ bên ngoài kháng sinh một số hóa chất có tác dụng phá hủy hay làm bất hoạt gen kháng thuốc của vi khuẩn, từ đó làm mất khả năng kháng thuốc và các kháng sinh có thể hoàn thành nhiệm vụ của nó.
Liệu pháp Phage - thể thực khuẩn
Đây là phương pháp dùng virus vô hại với con người để tấn công vi khuẩn. Một phương pháp mới đầy hứa hẹn để chống lại nhiễm trùng và có thể phát triển thành vắc-xin cho nhiều loại bệnh khác.
Thách thức lớn nhất mà tất cả các phương pháp này là phải đối mặt là vấn đề tài chính. Thuốc kháng sinh hiện nay không mang lại đủ lợi nhuận để các công ty dược phẩm lớn phát triển nó. Trong khi đó, các công ty nhỏ hơn đã sản xuất thành công các phương pháp kháng sinh mới nhưng lại không đủ kinh phí. Chỉ khi các chính phủ tìm cách kích thích nghiên cứu thuốc kháng sinh. Với sự đầu tư đủ vào việc phát triển thuốc kháng sinh và giám sát việc sử dụng thuốc hiện tại, chúng ta vẫn có thể đánh bại vi khuẩn kháng thuốc.
Nguồn: TED-Ed/hoaxuongrong
