Mặc dù COVID-19 thống trị phạm vi bao phủ thế giới khoa học trong năm 2020, nhưng các hoạt động khoa học trong nhiều lĩnh vực khác nhau, trong đó có y học đều không giảm tốc độ...
Phát triển vắc-xin COVID-19 nhanh kỷ lục
Chỉ tính riêng ở Mỹ đã có hơn 19 triệu bệnh nhân dương tính với COVID-19 và hơn 338.000 người trong số họ đã vĩnh viễn ra đi. Việc giảm số người chết đang nhận được sự hỗ trợ từ việc phát triển vắc-xin. Chỉ trong chưa đầy 1 năm, 2 hãng Moderna và Pfizer đã liên kết hợp tác với BioNTech để tạo nên vắc-xin sứ giả đầu tiên RNA (mRNA) nhằm chống lại COVID-19. Vắc-xin mRNA có chứa một phiên bản tổng hợp của RNA nhằm đánh lừa hệ miễn dịch khi nó nghĩ rằng virus đang tồn tại và sẽ sinh ra kháng thể để chống lại virus.
Kỷ lục trước đây cho việc phát triển vắc-xin bệnh quai bị là mất 4 năm của thập niên 1960. Với đại dịch COVID-19, hãng Moderna đã bắt đầu nghiên cứu vắc-xin ngay trong tháng 1/2020. Hãng Pfizer và BioNTech đi chậm hơn, tháng 3.2020. Đến tháng 7/2020, cả 2 công ty bắt đầu những đợt thử nghiệm cuối cùng, mỗi bên dùng tới 3 vạn tình nguyện viên tham gia. Tới tháng 11/2020, 2 hãng Moderna và Pfizer cùng tuyên bố vắc-xin của mình đạt hiệu quả tới hơn 90%. Và giữa tháng 12/2020, FDA đã chính thức phê chuẩn cả 2 loại được phép dùng ngay trong lãnh thổ Mỹ. Ông Anthony Fauci, Giám đốc Viện dị ứng và truyền nhiễm quốc gia Hoa Kỳ (NIAID) đã ca ngợi việc ra đời vắc-xin là một “chiến thắng giòn giã”. Và cũng phải mất thêm nhiều tháng để phân phối vắc-xin tới đại chúng.
Giải mã sinh học bằng công cụ AI (artificial intelligence)
Chất đạm là những loại cấu trúc phân tử cực nhỏ giúp cho sự sống trên trái đất xoay tròn. Tất cả những loại đạm này được bắt đầu như một chuỗi hợp chất hóa học gọi là amino acid. Các chuỗi này gấp, xoắn và lật lại liên tục để tạo thành những hình dáng 3 chiều. Hình dạng của chất đạm thể hiện việc nó có thể làm hoặc không, chẳng hạn như tiến vào và thay đổi những tế bào nhất định. Khi các nhà khoa học có thể xác định hình dạng 3D của chất đạm thì kiến thức này đã giúp họ hiểu thêm về cơ chế lây truyền, bẻ khóa mã di truyền và phá hủy cơ sở hạ tầng tế bào. Các nhà nghiên cứu cũng tìm ra những cách thức để bẻ khóa mã cấu trúc chất đạm trong vòng 50 năm qua.
Năm 2020 vừa qua, Công ty trí tuệ nhân tạo DeepMind của hãng Google đã tung ra một công cụ học thuật sâu gọi là AlphaFold có thể quyết định chính xác cấu trúc của chất đạm chỉ trong vài ngày. Những ứng dụng và đột phá tiềm năng trong lĩnh vực này hứa hẹn sẽ mang lại rất nhiều ý nghĩa, bao gồm việc sản xuất ra những loại thuốc hiệu quả hơn. Tạp chí Nature dẫn lời một nhà nghiên cứu cho biết: “Nó chắc chắn là một đơn hàng đầu tiên, một đột phá quan trọng, cũng như một hoạt động khoa học ý nghĩa nhất trong đời tôi”.
Mỹ muốn loại bỏ ung thư cổ tử cung
Trong một năm cả thế giới lao đao về một số loại virus nguy hiểm thì lại có tin tốt lành về cách điều trị một loại ung thư cổ tử cung có liên quan tới virus gây u nhú ở người (HPV). Theo một báo cáo được công bố vào cuối năm 2020, thì ngay cả khi không cần tăng cường tiêm chủng hoặc sàng lọc thì nước Mỹ vẫn đang quyết định trong việc chạy đua tiễu trừ bệnh ung thư cổ tử cung trong vòng 20, 30 năm tới. Khi những miếng phết tế bào cổ tử cung được giới thiệu và sử dụng rộng rãi gần như trên bình diện toàn cầu từ cách đây nửa thế kỷ thì những cái chết do liên quan đến căn bệnh ung thư quái ác đã bắt đầu tụt giảm. Một loại vắc-xin được tung ra từ năm 2006 đã ngăn ngừa chứng nhiễm trùng HPV dẫn đến bệnh ung thư cổ tử cung. Theo các mô hình thống kê được sử dụng trong nghiên cứu thì nếu những chuyên gia y tế tăng cường các nỗ lực sàng lọc và chủng ngừa thì bệnh ung thư cổ tử cung có thể nhanh chóng bị diệt trừ sớm hơn dự tính.
Theo Smithsonianmag, 1/2021-Nguyễn Thanh Hải/soha.vn
