Cột sống, hay xương sống, bao gồm 33 đốt
sống, xương cùng, các đĩa đệm cột sống, và xương cụt nằm ở phía lưng, tách biệt
bởi các đĩa cột sống.
Gai cột sống là một bệnh gây đau nhức làm ảnh
hưởng xấu đến sức khỏe, chất lượng cuộc sống, giảm khả năng lao động của người
bệnh và thậm chí gây ra một số biến chứng khó lường.
1. Nguyên nhân gây gai cột sống
Cột sống, hay xương sống, bao gồm 33 đốt sống,
xương cùng, các đĩa đệm cột sống, và xương cụt nằm ở phía lưng, tách biệt bởi
các đĩa cột sống. Cột sống chứa và bảo vệ tủy sống bên trong ống tủy sống. Gai
cột sống là một bộ phận hình thành do sự phát triển thêm ra của xương trên thân
đốt sống, đĩa sụn hay dây chằng quanh khớp.
Gai đôi cột sống có thể gặp ở bất kỳ vị trí
nào của cột sống (cột sống cổ, cột sống lưng, thắt lưng và cùng cụt), nhưng
thường thấy ở đốt sống cổ và thắt lưng, vì hai vị trí này chịu lực tác động
nhiều nhất dẫn đến tình trạng khớp thoái hóa nhanh nhất.
Có một số nguyên nhân chính dẫn đến gai cột
sống, đó là do viêm khớp cột sống mãn tính làm ảnh hưởng đến phần sụn đốt sống
gây hao mòn dần bề mặt của khớp, trở nên thô ráp, xù xì và cuối cùng hai bề mặt
xương tiếp xúc, cọ xát lên nhau gây đau. Do đó, gai cột sống là một đáp ứng tự
nhiên của cơ thể đối với phản ứng viêm mãn tính của khớp xương cột sống.
Bên cạnh đó sự lắng đọng canxi ở dây chằng,
gân tiếp xúc với đốt sống do quá trình lão hóa cũng là một trong các nguyên nhân
gây gai cột sống (loại canxi này ở dưới dạng calcipyrophosphat). Gai cột sống
có thể do nguyên nhân thoái hóa đốt sống bởi quá trình lão hóa (thông thường
sau tuổi 40, nhất là nữ giới ở tuổi mãn kinh) cũng là một trong các nguyên nhân
chính gây ra gai cột sống.
Gai cột sống có thể do sự phản ứng của cơ thể
sau khi bị chấn thương cột sống bởi sự chấn thương này sẽ làm tổn hại đến xương
hoặc khớp cột sống (hoặc cả hai). Gai cột sống có chiều dài chỉ vài milimét
thường xuất hiện ở mặt trước và bên, hiếm khi mọc ở phía sau, do đó ít chèn ép
vào tủy và rễ thần kinh.
Bên cạnh đó, gai cột sống còn phụ thuộc khá
nhiều vào yếu tố môi trường sống và có thể có yếu tố gia đình (di truyền). Yếu
tố môi trường: người bốc vác, đội các vật nặng, vận động viên cử tạ hoặc do
ngồi nhiều, đứng nhiều bởi công việc. Bởi trọng lượng cơ thể, trọng lượng đồ
vật nặng (có thể có cả hai) sẽ đè lên cột sống làm cột sống nhanh mòn và yếu
đi, nếu gặp ở những người có sức đề kháng kém, có bệnh mãn tính, ăn uống không
đảm bảo (lượng và chất), loãng xương thì gai cột sống càng dễ xuất hiện.
Yếu tố gia đình: bố, mẹ bị gai cột sống thì
con cái lớn lên cũng có thể mắc phải căn bệnh này
Gai cột sống nếu để lâu ngày không được chữa
trị có thể gây nên biến chứng: nếu nhẹ thì gây đau nhức khó chịu và ảnh hưởng
đến cuộc sống sinh hoạt của người bệnh; nếu nặng có thể gây nên hiện tượng chèn
ép thần kinh làm đau dây thần kinh liên sườn (gai cột sống lưng), đau thần kinh
tọa (gai cột sống thắt lưng).
Đau dây thần kinh liên sườn rất dễ làm cho
người bệnh hiểu nhầm là bệnh về hô hấp hoặc tim mạch. Đau dây thần kinh tọa có
thể làm cho người bệnh đi lại khó khăn, teo cơ (bắp chân), rối loạn tiểu tiện
thậm chí bị tàn phế. Nếu ống tủy bị quá thu hẹp cho sự hình thành gai cột sống,
bệnh nhân (BN) sẽ có rối loạn đại tiểu tiện (đại, tiểu tiện không tự chủ), mất
cảm giác.
2. Triệu chứng của gai cột sống
Gai cột sống là một trong các hậu quả của thoái
hóa cột sống. Triệu chứng thường gặp của thoái hóa cột sống khiến BN phải đi
khám là đau thắt lưng, đau vai hoặc cổ, lan xuống cánh tay, tê tay, đôi khi làm
giới hạn vận động ở cổ, vai, thắt lưng (tùy vào vị trí của gai cột sống).
Với gai cột sống cổ thì có thể gây nên chứng
rối loạn tuần hoàn não (đau đầu, buồn nôn, hoa mắt, chóng mặt, mất thăng bằng).
Phần lớn gai cột sống gây đau do tiếp xúc với dây thần kinh hoặc các xương đốt
sống khi cử động. Bởi vì do gai cọ xát với xương khác hoặc các phần mềm ở xung
quanh như: dây chằng, rễ dây thần kinh gây nên các cơn đau.
Nếu gai chèn ép các dây thần kinh, người bệnh
sẽ bị những cảm giác đau vai, gáy, lan xuống cánh tay, bàn tay (gai cột sống
cổ), đau tức ngực (gai cột sống lưng) và đau cơ đùi, cẳng chân, bàn chân và
ngón chân, có khi gây rát bỏng (gai cột sống thắt lưng). Cơn đau xuất hiện khi
BN đi, đứng. Cơn đau tăng khi cử động nhiều nhưng sẽ giảm khi được nghỉ ngơi.
3. Nguyên tắc chữa trị và phòng bệnh
Gai cột sống gây đau nhức và có thể gây nên một
số biến chứng cho người bệnh. Vì vậy, khi bị đau vai gáy, cánh tay, thần kinh
liên sườn, thắt lưng, mông, cẳng chân, bàn chân… thì nên đi khám bệnh càng sớm
càng tốt. Nơi khám tốt nhất là chuyên khoa xương khớp để được điều trị tránh
biến chứng xảy ra. Ngoài thuốc còn có thể áp dụng lý liệu pháp để hỗ trợ cho
điều trị.
Tuy nhiên, dùng thuốc gì, lý liệu pháp như thế
nào sẽ có bác sĩ chuyên khoa cho chỉ định điều trị và tư vấn. BN không nên tự
mua thuốc điều trị và không nên tự tập luyện không có hướng dẫn của bác sĩ
chuyên khoa.
Trong cuộc sống hàng ngày không nên đứng, ngồi
quá lâu, không mang vác, bưng bê các vật quá nặng. Khi bị viêm khớp, thoái
hóa khớp cần tích cực điều trị theo đơn của bác sĩ khám bệnh. Dinh dưỡng đủ
chất là điều hết sức cần thiết, nhất là các loại thức ăn giàu canxi, các loại
vi chất có trong các loại rau xanh, trái cây
