Tại Hoa kỳ Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) hôm thứ Sáu 11tháng12 đã cho phép thuốc chủng ngừa coronavirus tức vắc-xin COVID-19 đầu tiên được sử dụng trong trường hợp khẩn cấp và việc phân phối vắc-xin này-- do Công ty Dươc phẩm Pfizer sản xuất-- đã được tiến hành vào cuối tuần qua.
Công ty Dươc phẩm Moderna cũng đã nộp đơn xin phép sử dụng khẩn cấp cho vắc- xin của họ và nhiều công ty khác dự kiến sẽ nộp đơn trong những tháng tới.
Trong tuần này, Canada và Vương quốc Anh cũng đã cho phép sử dụng rộng rãi vắc-xin Pfizer .
Dưới đây là những điều cơ bản qúi vị cần biết về vắc- xin coronavirus COVID-19 này
Đã có vắc-xin COVID-19 chưa?
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cho biết hiện có hơn 200 dự án sản xuất vắc-xin COVID-19 đang được phát triển, với 52 ở trong giai đoạn thử nghiệm lâm sàng. Theo Cơ quan Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) Hoa kỳ thí tính đến cuối tháng 11, các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn 3 đang được tiến hành hoặc đang được lên kế hoạch cho 5 loại vắc xin .
Cácnước Hoa Kỳ , Vương quốc Anh và Canada đã cho phép sử dụng vắc-xin do công ty dược phẩm Pfizer và BioNTech sản xuất.
Về phía Trung Quốc và Nga họ đã bắt đầu tung ra thị trường vắc-xin của riêng họ trước khi các thử nghiệm lâm sàng giai đoạn cuối hoàn tất.
Vắc-xin có an toàn và hiệu nghiệm không?
Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã công bố một báo cáo dài 53 trang tóm tắt dữ liệu từ cuộc thử nghiệm vắc- xin COVID-19 của Pfizer và BioNTech. Theo dữ liệu này thì vắc-xin Pfizer an toàn và có độ hiệu nghiệm là 95%
Vắc -xin có an toàn cho trẻ em và phụ nữ mang thai không?
Theo thông lệ, các loại vắc-xin chính không được phép thử nghiệm trên phụ nữ trong thời kỳ thai nghén vì lo ngại rằng cả người mang thai và thai nhi sẽ có nguy cơ bị các biến chứng. Vì vậy phụ nữ mang thai và cho con bú không được đưa vào nghiên cứu Pfizer / BioNTech, do đó không có dữ liệu cho thấy liệu các người này có nên tránh tiêm chủng vác-xin này hay không.
Tiến sĩ Peter Marks, phụ tráchTrung tâm Đánh giá và Nghiên cứu Sinh học tại FDA, cho biết rằng các phụ nữ mang thai , trẻ em và những người bị suy giảm miễn dịch cần thảo luận về việc tiêm chủng với bác sĩ của họ và "quyết định của bác sĩ sẽ phải dựa trên cơ sở cá nhân của bệnh nhân."
Đối với các bà mẹ đang cho con bú thí theo một số chuyên gia việc tiêm chủng vắc-xin COVID-19 sẽ an toàn vì vi-rút dường như không truyền qua sữa mẹ.
Hiện tại dữ liệu thử nghiệm của Pfizer và BioNTech chỉ bao gồm trẻ em từ 16 tuổi trở lên mặc dù nghiên cứu đã được mở rộng xuống tới 12 tuổi. Trong tương lai dữ liệu trên sẽ bao gồm luôn cả các trẻ em dưới 16 tuổi sau khi công ty quyết định liều lượng thử nghiệm dành cho nhóm tuổi này. .
Ngoài ra nên ghi nhận là vắc-xin COVID-19 không gây vô sinh cho phụ nữ
Đối với lứa tuổi 16, 17 tuổi thì sao?
Mặc dù không có nhiều dữ liệu về nhóm tuổi này như đối với các nhóm tuổi khác, nhưng các giới chức y tế cho rằng họ có đủ hiểu biết để tin rằng việc tiêm chủng vắc-xin lợi nhiều hơn hại cho lứa tuổi 16-17.
Nên ghi nhận là thanh thiếu niên 16 và 17 tuổi tuy hiếm khi bị bệnh nặng với COVID-19, nhưng lại dễ lây truyền bệnh hơn và thường ra không biểu hiện triệu chứng gì cả. Ngoài ra một số người trong lứa tuổi này làm những công việc tương tác nhiều với công chúng, chẳng hạn như làm nhân viên tính tiền tại các quầy hàng
Các tác dụng phụ của vắc-xin COVID-19 là gì?
Người Mỹ có thể sẽ gặp ít nhất một tác dụng phụ do vắc-xin COVID-19, nhưng theo các bác sị điều đó là bình thường và bạn vẫn nên chủng ngừa. Đối với vắc-xin của Pfizer nhiều người tham gia thử nghiệm đã trải nghiệm những tác dụng phụ trong một hoặc hai ngày sau khi chủng ngừa , đặc biệt là sau mũi chích thứ hai.
Tác dụng phụ phổ biến nhất sau khi chích vắc-xin COVID-19 ở những người tuổi dưới 55 là đau cánh tay kèm theo mệt mỏi (60% sau khi chích mũi thứ hai); nhức đầu (52% sau mũi chích thứ hai); đau nhức cơ khác (37%); và ớn lạnh (35%).
Khoảng 28% người chích vắc- xin COVID-19 uống thuốc giảm đau sau lần chich đầu tiên và 45% sau lần chích thứ hai.
Bạn có thể tiêm một liều từ loại vắc-xin này và liều thứ hai từ loại vắc xin khác không?
Cả vắc-xin Pfizer và Moderna đều yêu cầu hai liều, lần lượt được tiêm chủng cách nhau 21 và 28 ngày. Vì các loại vắc- xin khác nhau về thành phần, cách bảo quản và thời gian giữa hai liều nên các chuyên gia cho rằng mọi người phải dùng cùng một loại vắc- xin cho cả hai liều.
Mức độ miễn nhiễm sau một mũi tiêm là bao nhiêu?
Theo một báo cáo gần đây của FDA, vắc-xin của Pfizer đã đạt hiệu quả 52% sau liều đầu tiên. Tuy nhiên, vì mọi người đều nhận được liều thứ hai ba tuần sau liều đầu tiên nên không có bằng chứng về sự bảo vệ kéo dài hơn một vài tuần sau liều đầu tiên.
Vắc-xin COVID-19 bảo vệ chống vi-rút được bao lâu?
Không có dữ liệu về thời gian bảo vệ của vắc- xin. Cơ-quan FDA cho phép sử dụng vắc-xin Pfizer giữa cơn đại dịch vì vắc-xin này an toàn và ít nhất có hiệu quả nhất thời; thay vì chờ thêm những 2 năm nữa để có những kết quả lâu dài điển hình cần thiết cho môt sự phê chuẩn toàn phần (full approval). Các công ty sản xuất vắc-xin đã có kế hoạch theo dõi các người tham gia thử nghiệm trong vòng hai năm tới để thâu góp đầy đủ dữ liệu nhắm nộp đơn xin đăng ký toàn phần (full application)
Một khi chích ngừa, bạn vẫn có thể bị bệnh hoặc lây truyền coronavirus
Đúng vậy!. Các vắc-xin không có hiệu quả 100%, nên bạn vẫn có khả năng nhỏ nhiễm vi-rút và bị bệnh. Thường ra phải mất "vài tuần" để cơ thể xây dựng khả năng miễn dịch sau khi tiêm chủng, như thế có nghĩa là một người có thể bị nhiễm vi rút gây bệnh COVID-19 ngay trước hoặc ngay sau khi tiêm chủng và bị bệnh.
Hiện vẫn chưa rõ là liệu một người nào đó , sau khi tiêm chủng, vẫn có thể nhiễm vi-rút gây ra COVID-19 và lây nhiễm cho người khác, ngay cả khi chính bản thân họ có hoặc không ngả bệnh. Các nghiên cứu đã được thiết kế để kiểm tra xem vắc-xin có hiệu quả đối với các bệnh nhiễm trùng có hoặc không có triệu chứng, chứ không phải để tìm hiểu xem những người đã tiêm chủng vẫn có thể lây nhiễm cho người khác hay không. Điều này có nghĩa là những người đã chủng ngừa có thể chắc chắn sẽ không mắc bệnh COVID-19, nhưng vẫn có thể truyền bệnh cho người khác mà không biết mình bị nhiễm vi-rút. Các nghiên cứu hiện đang xem xét điều này.
Vắc-xin có thể làm cho các bệnh nhiễm trùng tiếp theo trở nên tồi tệ hơn không?
Đã có lo ngại rằng việc tiêm vắc-xin chống lại coronavirus có thể gây ra nhiễm trùng COVID-19 tiếp theo, giống như đã xẩy ra cho một số vắc-xin sốt xuất huyết
Cơ quan FDA cho biết họ chưa có giải đáp chắc chắn vể vấn đề này vì việc sử dụng vắc-xin chưa được phổ biến rộng rãi ; thế nhưng theo dữ liệu hiện có thì vắc-xin không có nguy cơ gây bệnh mà trái lại có hiệu quả chống lại bệnh nặng trong suốt thời gian theo dõi sẵn có." Tuy nhiên theo FDA, nguy cơ vẫn tồn tại theo thời gian khi khả năng miễn dịch chống lại căn bệnh này suy giảm và "cần được đánh giá thêm trong các thử nghiệm lâm sàng đang tiếp diễn" .
Loại vắc xin nào sẽ chỉ cần tiêm một mũi?
Công ty Dược phẩm Johnson & Johnson đang phát triển loại vắc- xin một liều và dư kiến sẽ có tất cả dữ liệu cần thiết để nộp đơn xin phép FDA vào trước tháng 2/2021 hoặc sớm hơn .
Nếu đã mắc bệnh COVID-19 rồi ,bạn có cần chủng ngừa không?
Theo CDC, những người đã từng bị nhiễm coronavirus nên tiêm chủng vắc-xin để tránh những nguy cơ sức khỏe nghiêm trọng liên quan đến COVID-19 và vì trên thực tế họ vẫn có thể tái nhiễm COVID-19 " (re-infection with COVID-9).
Nếu bạn đã bị COVID-19 và hồi phục thì cơ thể bạn có cái gọi là “miễn dịch tự nhiên’ ( natural immunity). Các nghiên cứu cho biết khả năng miễn dịch tự nhiên này có thể kéo dài hàng tháng đến hàng năm . Trái lại miễn dịch do vắc-xin được gọi là “miễn dịch do vắc-xin gây ra “ (vaccine-induced immunity)không rõ có thể kéo dài được bao lâu.
'Thành phần' vắc xin COVID-19 là gì?
Các chuyên gia cho biết các thành phần trong vắc-xin COVID-19 do Pfizer / BioNTech phát triển có vẻ khá chuẩn đối với một vắc-xin. Chúng có thể được xếp thành bốn loại cơ bản: thành phần hoạt tính (trong trường hợp này là RNA truyền tin/ messenger RNA), chất béo, đường và muối.
Theo CDC, không có vắc xin nào đang được phát triển tại Mỹ sử dụng vi rút "sống" gây ra COVID-19. Hầu hết các loại vắc xin này đều dùng protein "tăng đột biến" (spike protein) được tìm thấy trên bề mặt của vi rút. Các loại vắc-xin này sẽ huấn luyện hệ thống miễn dịch nhận diện ra loại protein này đề biết mà tấn công coronavirus khi bạn bị nhiễm COVID-19 Như vậy cả hai vắc xin Pfizer và Moderna đều phụ thuộc vào một công nghệ chưa từng được sử dụng trong vắc xin thương mại: mRNA tức messenger axit ribonucleic ( RNA truyền tin) .
Điều gì sẽ xảy ra nếu bạn đã từng bị dị ứng trước đây?
Khoảng 1,6% dân số có phản ứng dị ứng nghiêm trọng (severe allergic reaction) đối với thực phẩm hoặc thứ gì đó trong môi trường, nhưng họ đều có đủ điều kiện để tiêm chủng vắc- xin Pfizer / BioNTech. Chỉ những người đã có phản ứng dị ứng nghiêm trọng với liều vắc-xin Pfizer / BioNTech trước đó hoặc với một trong các thành phần của vắc-xin thì mới không nên tiêm chủng vắc-xin này. Nên ghi nhận là các nơi phụ trách tiêm chủng vắc xin Pfizer / BioNTech đều có thể điều trị các phản ứng dị ứng.
Hai người Anh bị dị ứng nghiêm trọng dường như đã phản ứng với vắc-xin của Pfizer / BioNTech . Tại Hoa kỳ phản ứng dị ứng không phải là một vấn đề đáng kể đối với 20.000 người đã được tiêm hai liều vắc-xin vì các thử nghiệm ở Mỹ đã loại bỏ những đối tượng đươc biết có phản ứng dị ứng nghiêm trọng.
Vắc xin Pfizer và Moderna được sản xuất ở đâu?
Pfizer có hai nhà máy sản xuất vắc-xin COVID-19 , một ở Kalamazoo , Michigan và một ở Puurs , Bỉ . Công ty có một địa điểm phân phối ở Pleasant Prairie, Wisconsin , nơi mà vắc xin của họ đang được lưu trữ.
Moderna đã bắt đầu sản xuất vắc-xin tại nhà máy của mình ở Norwood, Massachusetts và sẽ tăng cường sản xuất trong tháng tới với sự giúp đỡ của nhà sản xuất theo hợp đồng Lonza Biologics, có cơ sở ở Portsmouth, New Hampshire.
Vắc xin sẽ được vận chuyển như thế nào?
Ông Wes Wheeler, chủ tịch Global Healthcare tại UPS, cho biết việc vận chuyển vắc-xin Pfizer / BioNTech đươc thực hiện như sau: Các nhân viên Pfizer sẽ lấy những lọ vắc-xin 5 liều ra khỏi tủ đông lạnh dưới không độ ( subzero freezers) và đóng gói vào các thùng vận chuyển được thiết kế đặc biệt,
Vắc xin COVID-19 của Pfizer hiện nay được vận chuyển trong các thùng cách nhiệt chứa từ 195 đến 975 lọ 5 liều và có kích thước bằng một chiếc vali xách tay. Các lọ được đựng trong các ngăn phẳng, có kích thước như hộp bánh pizza, mỗi ngăn chứa được 195 lọ. Một thùng cách nhiệt --có thể tái sử dụng – có 5 ngăn thuốc như vậy cân năng khoảng 70 pounds
Pfizer vận chuyển vắc xin của họ nhờ vào UPS và FedEx như những nhà phân phối chính. Việc phân phối vắc-xin của Moderna đang được điều phối bởi McKesson, nhà phân phối y tế lớn nhất quốc gia. Ông Wheeler cho biết mỗi thùng hàng sẽ có một bộ theo dõi GPS cho phép định vị nó theo thời gian thực ở mọi nơi trên thế giới, cũng như một bộ theo dõi Bluetooth giúp xác định vị trí của nó trong vòng 10 feet bên trong cơ sở UPS.
Có bao nhiêu liều vắc xin?
Trong đợt đầu tiên khoảng 2,9 triệu liều vắc-xin Pfizer / BioNTech sẽ được phân phối trên 50 tiểu bang. Tướng Gustave Perna-- đồng lãnh đạo của Chiến dịch Warp Speed phụ trách hậu cần --- cho biết 2,9 liều khác đang được giữ lại để phân phối sau đó cho mũi thứ hai, cộng với dự trữ.
Nhiều vắc-xin hơn sẽ được phân phối trong những tuần và tháng tới. Theo dự kiến Pfizer và Moderna sẽ cung cấp tổng cộng 300 triệu liều vắc-xin vào giữa năm 2021, đủ để tiêm chủng cho gần một nửa dân số Hoa Kỳ
Lịch trình tiêm chủng ra sao?
Tướng Perna cho biết vắc- xin Pfizer / BioNTech sẽ được gửi đến 636 bệnh viện, phòng khám và hệ thống y tế công cộng trên toàn quốc trong đợt đầu , với 145 điểm nhận vắc-xin vào ngảy thứ Hai, 425 vào ngày thứ Ba và 66 điểm cuối cùng vào ngày thứ Tư,
Khi các liều ban đầu đã được vận chuyển, hệ thống sẽ tiến hành giao hàng thường xuyên. Mỗi ngày thứ Năm, Chiến dịch Warp Speed -- ủy ban điều hành việc phân phối vắc-xin COVID-19 của Nhà Trắng-- sẽ hỏi các nhà sản xuất vắc-xin xem họ đã sản xuất đươc bao nhiêu vắc-xin trong tuần, Vào ngày thứ Sáu, ủy ban này sẽ họp và quyết định số liều văc-xin có thể được phân bổ. Các Tiểu bang sẽ đặt hàng vào ngày thứ Bảy và việc giao hàng sẽ diễn ra vào sáng ngày thứ Hai.
UPS, FedEx và McKesson đều có đường dây nóng 24 /24 để liên lạc nếu việc giao hàng có vấn đề. Ngoài ra, Chiến dịch Operation Warp Speed cho biết họ sẽ bố trí nhân viên thương trực tại hai trung tâm, một ở Washington và một ở Atlanta
Chiến dich Operation Warp Speed theo dõi các liều lượng vắc-xin ra sao?
Chiến dịch Operation Warp Speed sử dụng một hệ thống phần mềm có tên là Tiberius để cho các tiểu bang và khu vực pháp lý địa phương đặt hàng và theo dõi vắc- xin. Phần mềm này sẽ ghi lại tất cả các phân bổ vắc- xin COVID-19 cho các tiểu bang, vùng lãnh thổ, thành phố và các tổ chức liên bang. Nó hoạt động cùng với hệ thống theo dõi vắc- xin của CDC, được gọi là VTrckS-- hệ thống nảy đã phụ trách phân phối vắc- xin cho trẻ em từ một thập niên qua
Giá vắc -xin là bao nhiêu?
Chính phủ Hoa kỳ đã đặt mua trước 100 triệu liều vắc-xin COVID-19 với hai công ty Pfizer và Moderna . Liên bang đã dùng tiền đóng thuế của người dân trong dịch vụ này nên vắc-xin sẽ được cung cấp hoàn toàn miễn phí
Tuy nhiên, các nhà cung cấp vắc-xin sẽ có thể tính tiền phí tổn quản lý và chính ngừa vắc-xin qua các công ty bảo hiểm y tế công hoặc tư của bệnh nhân. Nếu bệnh nhân không có bảo hiểm y tế thì phí tổn này sẽ đươc Cơ quan Quản lý Tài nguyên và Dịch vụ Y tế -Quỹ cứu trợ," thanh tóan
