Con người khi về già, các bộ phận trong cơ thể đều lão hóa, yếu đi. Một số điều sau đây luôn ẩn chứa những hiểm họa bất ngờ mà người cao tuổi cần phải lưu tâm đề phòng.
1. Đang ngủ không nên trở dậy vội vàng
Thần kinh người già thường chậm chạp. Lúc ngủ muốn dậy đi vệ sinh hoặc đang ở tư thế nằm mà trở dậy ngay luôn dễ làm h.uyết áp tăng đột ngột, dẫn đến đứt mạch m.áu não. Vì vậy, khi đang ngủ có việc cần dậy thì phải từ từ theo 3 bước, mỗi bước khoảng nửa phút:
Bước 1 khi tỉnh giấc, hãy nhắm mắt lại nằm thêm nửa phút.
Bước 2, ngồi dậy tại giường nửa phút xoa tay, xoa chân.
Bước 3, cho hai chân chạm đất hoặc chạm nền nhà nửa phút rồi mới đứng dậy đi.
Thần kinh người già thường chậm chạp. Lúc ngủ muốn dậy đi vệ sinh hoặc đang ở tư thế nằm mà trở dậy ngay luôn dễ làm h.uyết áp tăng đột ngột, dẫn đến đứt mạch m.áu não. Vì vậy, khi đang ngủ có việc cần dậy thì phải từ từ theo 3 bước, mỗi bước khoảng nửa phút:
Bước 1 khi tỉnh giấc, hãy nhắm mắt lại nằm thêm nửa phút.
Bước 2, ngồi dậy tại giường nửa phút xoa tay, xoa chân.
Bước 3, cho hai chân chạm đất hoặc chạm nền nhà nửa phút rồi mới đứng dậy đi.
2. Không nên tập luyện vào lúc sáng sớm
Nhiều người vẫn có quan niệm rằng tập luyện vào buổi sáng là tốt vì không khí trong lành. Điều đó không phải luôn đúng. Vì theo quy luật của đồng hồ sinh học của người già, từ 4-6 giờ sáng thân nhiệt đang cao, huyết áp tăng, thận thượng tuyến tố cũng cao gấp 4 lần buổi tối, nếu vận động mạnh, chạy hoặc đi bộ nhiều gặp gió lạnh, tim dễ ngừng đập.
Đã có nhiều cụ đi bộ buổi sáng sớm về ra mồ hôi, tắm xong huyết áp bị tăng đột ngột, dẫn đến đứt mạch m.áu não, đột quỵ. Tốt nhất là nên tập vào chiều tối, tuy không khí không được thanh sạch như sáng sớm nhưng an toàn hơn nhiều.
Nếu thật sự thích đi tập vào buổi sáng sớm, tốt nhất hãy chọn những môn vận động nhẹ nhàng khoan thai như khí công, thiền định để tránh những nguy cơ nói trên.
3. Không nên ngoái đầu một cách đột ngột
Người già mạch m.áu thường xơ cứng, thành mạch dày hẹp và đàn hồi kém. Nếu đột nhiên quay ngoắt đầu về phía sau, mạch máu ở cổ bị chèn ép, động mạch vốn đã hẹp lại càng hẹp hơn, cộng thêm thần kinh giao cảm bị kích thích mạnh làm mạch máu co lại, máu lưu thông chậm làm não thiếu m.áu cục bộ, thiếu ôxy nên bị choáng, hoa mắt, chóng mặt, có người đã bị ngã.
Vậy khi đang đứng hoặc đang đi có ai gọi từ phía sau, người cao tuổi chớ có quay ngoắt đầu lại mà chỉ nên quay chầm chậm. Tốt nhất là xoay cả người lại, tránh chỉ quay đầu.
4. Không nên đứng co một chân để mặc quần
Xương của người già thường bị xốp do thiếu canxi, hoặc bị giòn. Khi mặc quần mà đứng co chân để xỏ vào ống quần, sẽ dễ bị ngã do mất thăng bằng hoặc do vướng vào quần. Người cao tuổi đã ngã thì dễ dẫn đến gãy xương, dập xương.
Khi mặc quần tốt nhất là nên ngồi trên ghế hoặc trên giường. Trong nhà tắm nếu không có chỗ ngồi thì phải dựa vào một bên tường để giữ thăng bằng cho khỏi ngã. Nhiều người bị ngã gãy xương ống chân, dập xương chậu chỉ vì đứng co chân mặc quần.
5. Không nên ngửa cổ quá mức về phía sau
Có trường hợp cụ già sức khỏe tốt, khi ăn tối xong ngồi nghỉ trên ghế tựa. Có lẽ do mỏi cổ nên ông đã ngửa cổ về phía sau hơi quá, dẫn đến ngất xỉu. Khi con cháu biết thì nửa người bên phải của ông đã bị liệt, nước mũi nước dãi chảy ròng ròng và không nói được nữa, phải đưa ngay vào viện.
Đây là do gần mạch máu nơi cổ có nhiều đốt xương, bình thường giữa các đốt có chất nhờn bôi trơn; nhưng khi về già chất bôi trơn kém đi, các đốt xương trở nên sắc cạnh. Khi ngửa cổ ra phía sau quá giới hạn cho phép, phần xương sắc cạnh đó làm tổn thương đến mạch m.áu, hạn chế lượng máu đưa lên não, gây ra thiếu máu não làm ngất xỉu. Vì vậy, người cao tuổi khi ngồi ghế tựa không nên ngửa cổ quá mức về phía sau.
6. Không nên thắt dây lưng quá chặt
Vùng bụng quanh dây lưng là nơi gần dạ dày, ruột non, ruột già, trực tràng và hậu môn. Dây lưng mà thắt chặt quá sẽ chèn ép các mạch máu bụng, cản trở máu lưu thông, đoạn trực tràng gần hậu môn có thể dễ bị lòi ra ngoài khi đi đại tiện mà ta thường gọi là lòi dom.
Dây lưng thắt chặt, dạ dày, ruột non luôn ở trạng thái chịu sức ép ảnh hưởng xấu đến tiêu hóa. Vì vậy, người cao tuổi không nên thắt chặt dây lưng, nếu có thể thì hãy dùng dây đeo quần qua vai, tiếng Pháp gọi là Bretel (bờ-rơ-ten). Bình thường ở nhà chỉ nên mặc quần ngủ lồng chun, không nên mặc quần âu phải thắt dây lưng làm bụng luôn bị gò bó.
7. Khi đi đại tiện không nên rặn quá mức
Táo bón là hiện tượng thường gặp ở người già. Tâm lý khi đi đại tiện không ai muốn ở lâu trong nhà vệ sinh nên thường muốn rặn mạnh, nhưng nếu rặn quá sức, mặt mũi đỏ gay rất nguy hiểm. Các khảo nghiệm về y học đã cho biết khi rặn mạnh dễ bị giãn tĩnh mạch ở hậu môn gây chảy máu, nhưng điều quan trọng hơn là h.uyết áp sẽ tăng có thể dẫn tới tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim.
Nhiều người vẫn có quan niệm rằng tập luyện vào buổi sáng là tốt vì không khí trong lành. Điều đó không phải luôn đúng. Vì theo quy luật của đồng hồ sinh học của người già, từ 4-6 giờ sáng thân nhiệt đang cao, huyết áp tăng, thận thượng tuyến tố cũng cao gấp 4 lần buổi tối, nếu vận động mạnh, chạy hoặc đi bộ nhiều gặp gió lạnh, tim dễ ngừng đập.
Đã có nhiều cụ đi bộ buổi sáng sớm về ra mồ hôi, tắm xong huyết áp bị tăng đột ngột, dẫn đến đứt mạch m.áu não, đột quỵ. Tốt nhất là nên tập vào chiều tối, tuy không khí không được thanh sạch như sáng sớm nhưng an toàn hơn nhiều.
Nếu thật sự thích đi tập vào buổi sáng sớm, tốt nhất hãy chọn những môn vận động nhẹ nhàng khoan thai như khí công, thiền định để tránh những nguy cơ nói trên.
3. Không nên ngoái đầu một cách đột ngột
Người già mạch m.áu thường xơ cứng, thành mạch dày hẹp và đàn hồi kém. Nếu đột nhiên quay ngoắt đầu về phía sau, mạch máu ở cổ bị chèn ép, động mạch vốn đã hẹp lại càng hẹp hơn, cộng thêm thần kinh giao cảm bị kích thích mạnh làm mạch máu co lại, máu lưu thông chậm làm não thiếu m.áu cục bộ, thiếu ôxy nên bị choáng, hoa mắt, chóng mặt, có người đã bị ngã.
Vậy khi đang đứng hoặc đang đi có ai gọi từ phía sau, người cao tuổi chớ có quay ngoắt đầu lại mà chỉ nên quay chầm chậm. Tốt nhất là xoay cả người lại, tránh chỉ quay đầu.
4. Không nên đứng co một chân để mặc quần
Xương của người già thường bị xốp do thiếu canxi, hoặc bị giòn. Khi mặc quần mà đứng co chân để xỏ vào ống quần, sẽ dễ bị ngã do mất thăng bằng hoặc do vướng vào quần. Người cao tuổi đã ngã thì dễ dẫn đến gãy xương, dập xương.
Khi mặc quần tốt nhất là nên ngồi trên ghế hoặc trên giường. Trong nhà tắm nếu không có chỗ ngồi thì phải dựa vào một bên tường để giữ thăng bằng cho khỏi ngã. Nhiều người bị ngã gãy xương ống chân, dập xương chậu chỉ vì đứng co chân mặc quần.
5. Không nên ngửa cổ quá mức về phía sau
Có trường hợp cụ già sức khỏe tốt, khi ăn tối xong ngồi nghỉ trên ghế tựa. Có lẽ do mỏi cổ nên ông đã ngửa cổ về phía sau hơi quá, dẫn đến ngất xỉu. Khi con cháu biết thì nửa người bên phải của ông đã bị liệt, nước mũi nước dãi chảy ròng ròng và không nói được nữa, phải đưa ngay vào viện.
Đây là do gần mạch máu nơi cổ có nhiều đốt xương, bình thường giữa các đốt có chất nhờn bôi trơn; nhưng khi về già chất bôi trơn kém đi, các đốt xương trở nên sắc cạnh. Khi ngửa cổ ra phía sau quá giới hạn cho phép, phần xương sắc cạnh đó làm tổn thương đến mạch m.áu, hạn chế lượng máu đưa lên não, gây ra thiếu máu não làm ngất xỉu. Vì vậy, người cao tuổi khi ngồi ghế tựa không nên ngửa cổ quá mức về phía sau.
6. Không nên thắt dây lưng quá chặt
Vùng bụng quanh dây lưng là nơi gần dạ dày, ruột non, ruột già, trực tràng và hậu môn. Dây lưng mà thắt chặt quá sẽ chèn ép các mạch máu bụng, cản trở máu lưu thông, đoạn trực tràng gần hậu môn có thể dễ bị lòi ra ngoài khi đi đại tiện mà ta thường gọi là lòi dom.
Dây lưng thắt chặt, dạ dày, ruột non luôn ở trạng thái chịu sức ép ảnh hưởng xấu đến tiêu hóa. Vì vậy, người cao tuổi không nên thắt chặt dây lưng, nếu có thể thì hãy dùng dây đeo quần qua vai, tiếng Pháp gọi là Bretel (bờ-rơ-ten). Bình thường ở nhà chỉ nên mặc quần ngủ lồng chun, không nên mặc quần âu phải thắt dây lưng làm bụng luôn bị gò bó.
7. Khi đi đại tiện không nên rặn quá mức
Táo bón là hiện tượng thường gặp ở người già. Tâm lý khi đi đại tiện không ai muốn ở lâu trong nhà vệ sinh nên thường muốn rặn mạnh, nhưng nếu rặn quá sức, mặt mũi đỏ gay rất nguy hiểm. Các khảo nghiệm về y học đã cho biết khi rặn mạnh dễ bị giãn tĩnh mạch ở hậu môn gây chảy máu, nhưng điều quan trọng hơn là h.uyết áp sẽ tăng có thể dẫn tới tai biến mạch máu não và nhồi máu cơ tim.
Để đỡ phải rặn khi đi đại tiện, người già cần ăn nhiều rau quả, chuối, khoai, uống nhiều nước để chống táo bón.
8. Không nên nói nhanh, nói nhiều
Một số nhà khoa học Mỹ phát hiện khi ta nói chuyện bình thường, dù chỉ là chuyện vui nhẹ nhàng, các tế bào trong cơ thể vẫn chịu tác động và ảnh hưởng tới huyết áp. Họ thử nghiệm với 100 người, mỗi người đọc 2 trang tài liệu với tốc độ nhanh chậm khác nhau. Kết quả cho thấy người đọc tốc độ vừa phải thì huyết áp, nhịp tim bình thường. Người đọc nhanh quá, đọc liến thoắng thì lập tức huyết áp tăng, nhịp tim tăng; nhưng khi đọc thong thả trở lại, huyết áp, nhịp tim lại giảm xuống.
Qua đó ta thấy người già nên nói ít, nói chậm thì có lợi cho sức khỏe. Những cụ nào bị bệnh tim mạch, bị huyết áp càng phải nói chậm, nói ít.
9. Không nên quá xúc động
Sức khỏe tâm lý đối với người cao tuổi là tối quan trọng. Cơ thể già, mạch máu đã lão hóa; nếu xúc động mạnh, quá giận dữ hoặc quá vui dễ bị nhồi máu cơ tim và đứt mạch m.áu não. Do đó, người già nên tránh những sự xáo động tâm lý mạnh như tức giận, buồn phiền… cần sống thanh thản, hòa nhã, vui vẻ, bỏ qua hết mọi chuyện.
BS Thiện Tâm (bài do bạn Bá Trần giới thiệu)
