Không giống như một số bệnh mãn tính có xu hướng có các triệu chứng ổn định, viêm khớp dạng thấp (Rheumatoid Arthritis =RA *) có những thời điểm mà mọi thứ trở nên tồi tệ hơn, kèm theo những giai đoạn bệnh nhân cảm thấy tốt hơn. Khi cơn bùng phát ( flare)xẩy ra, các triệu chứng trở nên dữ dội, có thể gây đau, sưng và cứng khớp khiến bệnh nhân khó thực hiện các hoạt động hàng ngày.
Vậy thì điều gì gây ra những cơn bùng phát đó? Đây không phải là một câu hỏi chỉ có một giải đáp. Thật vậy theo bác sĩ Manish Jain-- bác sĩ chuyên khoa thấp khớp ở Chicago—thì những người bị viêm khớp dạng thấp có thể có nhiều tác nhân gây bệnh khác nhau từ thời tiết đến chứng mất ngủ . Đó là lý do tại sao điếu rất quan trọng là cần phải xác đinh những gì có thể gây ra các cơn bùng phát cho riêng mỗi cá nhân. Giả sử như bác sĩ phát hiện ra mối liên hệ giữa những khoảnh khắc căng thẳng cao độ của bạn với sự việc các triệu chứng trở thành nghiêm trọng, thì bạn có thể biết trước mà thực hiện các bước để tránh các tác nhân kích hoạt (triggers) ấy ( hoặc ít ra là chuẩn bị cho bản thân nếu bạn biết cơn bùng phát đang ập đến).
Dưới đây là một số tác nhân kích hoạt ( trigger) phổ biến nhất cần chú ý:
1. Không ngủ đủ giấc
Viêm khớp dạng thấp (RA) là một bệnh viêm, và theo bác sĩ Jain thì mức độ viêm trong cơ thể bạn có thể bị ảnh hưởng bởi thời gian ngủ của bạn. Nghiên cứu chỉ ra rằng thiếu ngủ có thể làm tăng mức độ của các dấu hiệu viêm (inflammatory markers) trong khi lại làm giảm ngưỡng đau (pain thresholds) . Vì vậy cơn đau sẽ gây ra nhiều rắc rối hơn cho giấc ngủ , điều này có thể dẫn đến một chu trình nguy hiểm.
Điều nói trên có thể giải thích tại sao 60% bệnh nhân viêm khớp dạng thấp gặp khó khăn với giấc ngủ. Không có giải pháp hoàn hảo nào, nhưng những việc như tắt các thiết bị điện tử một giờ trước khi đi ngủ và tránh caffein vào cuối ngày có thể hữu ích . Quan trọng là bạn phải cho bác sĩ thấp khớp của bạn biết về bất kỳ vấn đề nào liên quan tới giấc ngủ của bạn — có một số loại thuốc trị RA có thể khiến bạn trằn trọc khó ngủ và bác sĩ cần phải thay đổi kế hoạch trị liệu.
2. Đấu tranh về sức khỏe tinh thần
Bạn càng cảm thấy căng thẳng, cơn đau càng dễ bùng phát. Và không chỉ căng thẳng làm tăng các triệu chứng của bạn mà rối loạn tâm trạng-- chẳng hạn như trầm cảm và lo âu-- cũng vậy . Điều này có thể là do sự gia tăng các hormone liên quan đến căng thẳng và sự tăng mức độ viêm.
Những người mắc các bệnh gây đau đớn mãn tính như RA thường có lợi khi nói chuyện với bác sĩ trị liệu (therapists) về những lo lắng và sợ hãi của họ. Nếu bạn chưa từng gặp chuyên viên chăm sóc sức khỏe tâm thần bao giờ thì bạn có thể yêu cầu bác sĩ thấp khớp của bạn giới thiệu tới một người có kinh nghiệm làm việc với các bệnh nhân RA .
3. Thay đổi thời tiết
Thời tiết trở lanh có liên quan gì đến khớp của bạn không? Thực ra là rất nhiều. Theo bác sĩ Jain “Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất. Một số nghiên cứu cho thấy rằng trong những ngày nắng hơn, ít ẩm hơn thì các triệu chứng sẽ bớt khó chịu hơn so với những ngày mưa, ẩm ướt nhiều. Nghiên cứu khác cho thấy sự thay đổi thời tiết - từ tốt sang bão hoặc ngược lại - dẫn đến những cơn bùng phát (flare). Nếu thời tiết làm cho bạn không chịu đươc các cơn bùng phát thì bạn hãy nói chuyện với bác sĩ để xem có gì có thể giúp bạn kiểm soát cơn đau tốt hơn.
4. Hút thuốc
Đây là một lý do khác để bạn từ bỏ thuốc lá. Bác sĩ Jain nói: “Những người hút thuốc có mức độ hoạt động của bệnh cao hơn; nói cách khác họ sẽ bị viêm và đau nhiều hơn”. Tuy nhiên, có một tin tốt: đó là một khi những người này bỏ thuốc thì số lượng các cơn bùng phát sẽ giảm xuống tương đương với những người không bao giờ hút thuốc. Có rất nhiều nguồn tài liệu miễn phí giúp bạn bỏ thuốc bao gồm SmokeFree.gov của Viện Ung thư Quốc gia và QuitNow.com của Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ.
5. Ăn một số loại thực phẩm
Hiện không có nhiều nghiên cứu cho biết các loại thực phẩm cụ thể có thể gây cơn bùng phát, nhưng nhiều bệnh nhân viêm khớp dạng thấp nhận thấy có sự liên hệ. Bác sĩ Jain nói “Một số bệnh nhân của tôi nói rằng họ cảm thấy khổ sở sau khi ăn một số loại thực phẩm nhất định” . Theo báo cáo của nhiều bệnh nhân viêm khớp dạng thấp thì những thứ như thịt đỏ, rượu và nước ngọt (soda) thường làm cho các triệu chứng tồi tệ hơn.
Lời khuyên của bác sĩ Jain: Nói chung, hãy cố gắng ăn theo một chế độ ăn uống tốt cho tim với nhiều trái cây và rau quả và tránh ăn nhiều các thực phẩm chế biến. Và nếu bạn bắt đầu nghi ngờ có thể có sự liên hệ giữa chế độ ăn uống và cơn bùng phát thì bạn hãy ghi nhật ký thực phẩm để xem liệu có điều gì cụ thể để qui trách nhiệm không.
6. Bị cảm lạnh hoặc bị nhiễm trùng khác
Đau ốm có thể khởi động một phản ứng dây chuyền dẫn đến các triệu chứng đau viêm khớp. Theo bác sĩ Jain, nhiễm trùng có thể làm cho hệ thống miễn dịch của bạn hoạt động mạnh hơn và có nhiều khả năng hơn tấn công các khớp của chính bạn. Bác sĩ Jain cho biết: “Chúng tôi cũng thường yêu cầu bệnh nhân ngừng dùng thuốc trị viêm khớp dạng thấp nếu họ đang dùng thuốc kháng sinh [vì cảm lạnh hoặc nhiễm trùng] bởi vì sự kết hợp giữa hai thuốc đó có thể dẫn đến cơn bùng phát” . Bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có thể khó tránh bị đau ốm vì các thuốc kê toa (prescriptiion drugs) thường ức chế hệ thống miễn dịch . Đó là lý do tại sao điều quan trọng là bạn phải giảm thiểu rủi ro mắc bệnh, chẳng hạn như bằng cách tiêm vắc-xin cúm hàng năm, rửa tay thường xuyên và tránh xa những người đang bị bệnh.
Bất kể điều gì đã kích hoạt nên cơn bùng phát, điều quan trọng là bạn phải nói chuyện với bác sĩ của bạn đễ đươc điều trị càng sớm càng tốt ngõ hầu tránh gây tổn thương nghiêm trọng cho các khớp của bạn.
Theo “6 Things That Can Make Rheumatoid Arthritis Symptoms Worse”-Alice Oglethorpe-December 7, 2020
---------------------------------------
( * ) Viêm khớp dạng thấp hay bệnh thấp khớp là một dạng của rối loạn tự miễn. Điều này có nghĩa là bệnh xảy ra do hệ miễn dịch tấn công nhầm các tế bào khớp khỏe mạnh, từ đó dẫn đến các phản ứng viêm xảy ra và gây sưng đau ở những bộ phận chịu ảnh hưởng.
Thông thường, bệnh có khả năng tác động đến nhiều khớp cùng lúc nên còn được gọi là viêm đa khớp dạng thấp. Những khớp dễ gặp phải tình trạng này chủ yếu là:
- Khớp tay, bao gồm cổ tay, bàn tay và cả ngón tay
- Khớp gối
Viêm khớp dạng thấp không chỉ gây đau mãn tính mà còn có thể khiến khớp biến dạng. Mặt khác, đôi khi bệnh thấp khớp cũng có thể ảnh hưởng đến nhiều bộ phận khác trong cơ thể, ví dụ như phổi, tim, mắt
