Thuốc Aspirin, một loại thuốc chống đau nhức và viêm sưng rất thông dụng, còn có lợi ích giảm nguy cơ bị tai biến về hệ thống mạch máu, ví dụ như đột quỵ tim và tai biến não. Thuốc có thể dùng để ngăn ngừa phòng chống bệnh tim mạch, nhưng chỉ khi nào lợi ích của thuốc đứng trên những hiểm nguy của việc dùng thuốc, vì thế phải cân nhắc với sự thỏa thuận của bác sĩ trước khi dùng.
Đột quỵ tim và tai biến não thường xảy ra khi mà những cục máu đông thành hình làm nghẽn nguồn dưỡng khí oxygen cung cấp cho trái tim hay não bộ. Những cục máu đông này thường xảy ra khi mà một chỗ đóng vảy trên vách của động mạch bị vỡ ra. Cục máu đông này sẽ làm nghẽn sự lưu thông của mạch máu, đưa đến những hư hại cho trái tim và cho bộ não.
Thuốc Aspirin có thể chống lại sự thành hình của các cục máu đông này bằng cách cản trở phận sự của tiểu cầu platelets, do đó giúp ngăn ngừa đột quỵ tim và tai biến não.
Thêm vào đó, trong những năm gần đây, nhiều bằng chứng thu thập được cho thấy thuốc Aspirin còn có thể giảm nguy cơ tử vong vì ung thư.
Tuy nhiên những ích lợi của thuốc cũng cần phải cân nhắc so với những hiểm nguy của thuốc. Phản ứng phụ chính của thuốc là dễ bị chảy máu mũi, chảy máu đường ruột, và kể cả chảy máu trong não. Cho dù những trường hợp xuất huyết này ít khi nghiêm trọng, nhưng đã xảy ra. Do đó, những ai đã có nguy cơ dễ bị xuất huyết thí dụ như bị loét bao tử, hay đã bị xuất huyết não thì không nên dùng thuốc Aspirin.
Một số ứng dụng của thuốc để giảm nguy cơ bệnh tim mạch gồm có:
1. Thuốc Aspirin có thể cứu mạng trong những trường hợp bị đột quỵ tim cấp kỳ. Những ai nghi ngờ đang bị đột quỵ tim nên nhai trong miệng từ hai đến bốn viên thuốc Asprin liều lượng thấp (85mg mỗi viên) tức là từ nửa viên đến một viên thuốc Aspirin người lớn, trước khi gọi 9-1-1.
2. Thuốc còn được khuyên nên dùng cho người đã từng bị đột quỵ tim, từng được thông tim hoặc được nối ghép mạch máu tim (coronary artery bypass surgery). Đối với những bệnh nhân này, chỉ cần từ 75 đến 100mg thuốc mỗi ngày là đủ để phòng chống nguy cơ bị tái phát.
3. Aspirin được khuyên nên dùng cho một số bệnh nhân (không phải mọi người) đã từng bị tai biến não nhỏ còn gọi là transient ischemic attack (TIA, or “mini-strokes”). Trong trường hợp tai biến não xảy ra do xuất huyết não thì Aspirin không nên sử dụng. Bạn cần hỏi thăm bác sĩ trước khi dùng.
4. Dùng thuốc Aspirin mỗi ngày còn giúp ngăn ngừa đột quỵ tim cho những người có nguy cơ bị tai biến tim mạnh. Ví dụ như người hút thuốc lá, béo phì, cao máu, tiểu đường, nhiễm trùng kinh niên, hay trong gia đình đã có tiền sử bệnh tim mạch. Một số bệnh nhân có bệnh tim đập bất thường, hay bị hư van tim cũng cần dùng thuốc. Ngoài ra, đàn ông Á Châu trên 65 tuổi cũng có nguy cơ bị tai biến mạch máu tăng cao.
Năm 2018, một nghiên cứu đăng trên tờ báo y khoa The Lancet cho biết, dùng thuốc Aspirin liều lượng thấp 85mg để phòng chống bệnh tim có thể chỉ phù hợp cho người nặng dưới 70 kg (khoảng 154 pounds). Điều nầy cũng có lý vì nồng độ thuốc trong người còn tùy vào sức nặng và kích thước của cơ thể. Do đó, người trên 70 kg có thể cần đến nguyên liều thuốc Aspiri người lớn mỗi ngày mới đủ công hiệu.
Một nghiên cứu nhỏ khác cũng cho thấy, có khi chỉ cần uống một viên thuốc Aspirin người lớn 3, hay 4 ngày mỗi tuần là đủ công hiệu, miễn sao thường xuyên có thuốc luân lưu trong cơ thể.
Tuy nhiên những nghiên cứu nầy cần phải được khai triển thêm. Vì thế, hầu hết các bác sĩ khuyên, những ai chưa từng bị bệnh tai biến tim mạch, quyết định dùng thuốc để phòng chống bệnh tùy thuộc vào mỗi cá nhân. Có nghĩa là nên tham khảo với bác sĩ trước, cho dù thuốc có thể mua không cần có toa.
Ngoài ra, bệnh nhân bị bệnh tiểu đường cũng có nguy cơ bị tai biến mạch máu tăng cao, vì thế gần đây các bệnh nhân có bệnh tiểu đường, trên 50 tuổi cho đàn ông và trên 60 nếu là phụ nữ, nếu có thêm những nguy cơ bị bệnh tim mạch, thì nên uống thuốc Aspirin để phòng ngừa.
Thuốc Aspirin còn đóng vai trò quan trọng trong việc phòng chống các bệnh ung thư.
Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu cho thấy uống thuốc Asprin liều lượng thấp trong thời gian từ 5 năm trở lên sẽ giảm nguy cơ bị tử vong vì ung thư, cụ thể là ung thư ruột già và ung thư bạch huyết lymphoma. Cũng vì lợi ích cả về bệnh tim mạch lẫn ung thư, nhiều bác sĩ có lời khuyên tất cả mọi người trên 50 tuổi, nếu không bị bệnh xuất huyết, thì nên uống thuốc Aspirin mỗi ngày.
Một lần nữa, nếu sử dụng đúng chỗ, thuốc Aspirin có lợi ích rất lớn trong việc phòng chống các bệnh tai biến mạch máu như đột quỵ tim, đột quỵ não, và có thể giảm nguy cơ tử vong vì ung thư. Tuy nhiên, vì thuốc Aspirin có phản ứng phụ gây ra chảy máu đường ruột, ta cần phải cân nhắc giữa lợi và hại. Đây là vấn đề quan tâm cần phải nêu ra với bác sĩ trước khi sử dụng thuốc.
BS Hồ Ngọc Minh
