70 năm đã trôi qua nhưng nạn đói năm 1945 vẫn còn là một nỗi đau lớn của dân tộc. GS. Văn Tạo- một trong 2 tác giả của cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam” cho rằng, số người chết có thể đã lên đến hơn 2 triệu người…
Trong 6 tháng, số người chết vì đói ở Việt Nam lớn hơn cả số người chết vì chiến tranh ở Pháp trong 6 năm.
Nạn đói năm 1945 đã diễn ra vô cùng khốc liệt (Ảnh của cố nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Ninh)
Cho đến nay, nhiều tài liệu đã khẳng định, số người chết trong nạn đói kinh hoàng năm 1945 nhiều hơn con số 2 triệu, nhưng rất khó để có được số thống kê cụ thể.
Nạn đói năm 1945 diễn ra từ cuối năm 1944 đến tháng 5 năm 1945 với “địa bàn” chính từ tỉnh Quảng Trị trở ra Bắc Bộ với “đỉnh điểm” là tỉnh Thái Bình. Theo con số ghi chép từ cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam- những chứng tích lịch sử” của GS. Văn Tạo và GS. Furuta Moto, ở xã Tây Lương (thuộc Tiền Hải- Thái Bình) nơi nạn đói diễn ra kinh khủng nhất, 66,66 % số dân của xã chết đói, trong đó rất nhiều gia đình chết cả nhà, nhiều dòng họ chết cả họ.
Thái Bình- nơi diễn ra nạn đói thảm khốc nhất
Từ tháng 1/1945 đến tháng 5/1945, xác người chết nằm ngổn ngang từ Quảng Trị đến khắp các tỉnh miền Bắc. Ở đâu người ta cũng nhìn thấy xác người chết đói. Trong 70 năm qua, những hố chôn người tập thể vẫn là nỗi đau đớn, ám ảnh khôn nguôi của biết bao thế hệ. Trong ký ức của nhiều người vẫn còn giữ lại hình ảnh những chiếc xe bò chở xác người trên những phố Hà Nội buổi sáng sớm, hình ảnh người nằm chết la liệt ở khắp các con đường, hình ảnh những người kiệt sức, còng queo xếp hàng dài nối nhau đi xin ăn
…
Xác người ở khắp nơi... (Ảnh: Võ An Ninh)
Nói về tính tàn khốc của nạn đói, cuốn “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam- những chứng tích lịch sử” viết, “Nạn đói vô cùng khủng khiếp. Nó kéo dài cái chết khiến nạn nhân bị các cơn đói dày vò, đau khổ, tủi nhục. Nhìn thấy người thân chết mà không cứu được, biết đến lượt mình rồi sẽ chết mà không thoát được. Muốn tìm cái sống đã phải dứt bỏ nhà cửa, quê hương, mồ mả tổ tiên ra đi, mong sao được cứu sống, nhưng rồi lại chết gục ở đầu đường xó chợ…”.
Cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam- những chứng tích lịch sử” còn miêu tả hình ảnh những trẻ em nhai vú mẹ đã chết, người đi lĩnh chẩn bế đứa con trên tay nhưng con đã chết…
Cuốn sách viết, “Nạn đói đã chôn vùi nhân phẩm con người. Nạn đói diễn ra vô cùng thảm khốc. Hàng nghìn hộ chết cả nhà, nhiều dòng họ chết cả họ, hàng chục xóm làng chết cả xóm, cả làng”.
Tội ác chiến tranh
Thu gom xác người trên phố (Ảnh: Võ An Ninh)
Trong tác phẩm “Chuyện cũ Hà Nội” của nhà văn Tô Hoài, ông từng viết, “Nói bao nhiêu về cảnh đói 1944-1945 cũng vẫn chưa thấm. Chữ nghĩa tôi run rẩy, thổi bay được. Khủng khiếp quá”.
… “Sau đảo chính mùng chín tháng Ba, lính Nhật đi đẩy người đói không xuể. Người ngồi, người chết la liệt các vỉa hè. Suốt ngày suốt đêm kéo xác chết lầm lũi qua”- Tô Hoài viết.
Cảnh đói cơ cực, đau thương của nạn đói năm 1945 cũng từng được miêu tả trong tác phẩm văn học nổi tiếng “Vợ nhặt” của nhà văn Kim Lân.
… “Cái đói đã tràn đến xóm này tự lúc nào. Những gia đình từ những vùng Nam Định, Thái Bình, đội chiếu lũ lượt bồng bế, dắt díu nhau lên xanh xám như những bóng ma, và nằm ngổn ngang khắp lều chợ. Người chết như ngả rạ. Không buổi sáng nào người trong làng đi chợ, đi làm đồng không gặp ba bốn cái thây nằm còng queo bên đường. Không khí vẩn lên mùi ẩm thối của rác rưởi và mùi gây của xác người…” (Trích “Vợ nhặt”).
(Ảnh tư liệu)
Nguyên nhân của nạn đói kinh hoàng năm 1945 ở Việt Nam được cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam- những chứng tích lịch sử” phân tích rất rõ:
Vào thời diểm đó, các đế quốc, Pháp-Nhật xâm lược Việt Nam, Nhật thu gom lúa gạo, Pháp dự trữ lương thực phục vụ cho chiến tranh, trong khi thiên tai, lũ lụt, sâu bệnh gây mất mùa tại miền Bắc. Bệnh dịch tả lây lan nhanh và rộng khắp trong mùa lũ. Không dừng lại ở đó, Nhật còn bắt nhân dân ta phá lúa, hoa màu để trồng cây đay phục vụ cho nền công nghiệp của nước Nhật. Những biến động quân sự và chính trị dồn dập xảy ra đã ảnh hưởng tiêu cực đến sản xuất lương thực miền Bắc vốn dĩ đã thiếu gạo nên càng bị đói.
Ông Nguyễn Quang Ân- Nguyên trưởng phòng Tư liệu, Viện Sử học Việt Nam- một trong những người đã tham gia quá trình điều tra thực địa, nghiên cứu, và viết một phần cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam-những chứng tích lịch sử” (Do GS. Văn Tạo và GS. Furuta Moto chủ biên) đã xúc động kể lại nhiều kỷ niệm khó quên
Tôi vẫn nhớ, đó là công trình sử học đầu tiên áp dụng phương pháp điều tra xã hội học lịch sử. Những nhà sử học chúng tôi phải về từng địa phương từ tỉnh Quảng Trị trở ra đến tỉnh Cao Bằng, gặp gỡ những chứng nhân lịch sử, những người thân của các nạn nhân chết đói năm 1945, những người cao tuổi trong làng - đã từng sống qua thời kỳ kinh hoàng năm 1945 để ghi âm lời kể, chụp ảnh, lưu lại tư liệu…
Những câu chuyện được nghe kể lại kinh hoàng vô cùng. Đó là những nấm mồ chôn tập thể, khi xã chủ trương cho xây dựng chợ ven biển ở khu vực bãi tha ma cũ của làng, trong số những hài cốt di dời, đã xác định được 207 bộ hài cốt là người chết đói nằm chung một hố được vùi lấp qua loa, hoặc là những hài cốt ở các tư thế nằm sấp, nghiêng, ngồi co quắp không được chôn cất theo nghi thức bình thường. Có không ít những hài cốt vẫn còn cả sợi dây thép dùng để kéo, quăng ra bãi. Thôn Quần Mục có 355 hộ thì 251 hộ có người chết đói, trong đó 97 hộ chết hết; có 2.052 người thì chết đói 1.206 người (tỷ lệ chết 58,77%)
Ở xã Tây Lương, huyện Tiền Hải (Thái Bình) có gia đình chết hết, đến khi thối rữa, bốc mùi, làng xóm mới phát hiện ra. Có gia đình 4 thế hệ: bố, con, cháu, chắt gồm 31 người, chết đói 26 người. Có chi họ 15 gia đình với 74 người, chết đói 61 người, trong đó có 7 gia đình gồm 30 người chết đói không còn người nào. Họ Tô ở xóm Bối Xuyên chỉ còn duy nhất 1 người sống sót là ông Tô Nuôi, do được làng xóm gom góp những thức ăn còn lại nuôi sống để giữ giống cho dòng họ này.
Tôi đã mấy ngày liền ngồi nghe nhiếp ảnh gia Võ An Ninh từ TP. Hồ Chí Minh ra, nghỉ ở khách sạn Quân đội, đường Phạm Ngũ Lão, kể về từng bức ảnh mà ông đã chụp ở đâu, ngày tháng năm nào, chụp trong hoàn cảnh nào… Ông bảo, có người còn “ngắc ngoải” vẫn bị vứt lên xe kéo đi, xếp cùng các xác chết, đã cố kêu lên, nài nỷ “Tôi chưa chết đâu, đừng mang tôi đi chôn …”.
Tôi tuổi Thân, sinh ra vào ngày đầu tiên của năm 1945 ở Thái Bình - là tỉnh diễn ra nạn đói kinh khủng nhất. Các cụ nhà tôi kể lại, nhà tôi không chết ai, nhưng cũng đói lắm, thường phải ăn cháo, ăn khoai, ăn cả củ chuối nữa. Làng xóm có nhiều người chết lắm. Cứ ra ngõ là gặp người chết. Người chết nằm la liệt khắp các thôn xóm, làng mạc, đường đi. Không ai có thể tưởng tượng được, nạn đói đã diễn ra kinh hoàng như thế nào.
Dưới đây là những bức ảnh chưa từng công bố, và những bức ảnh ít người biết về Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam:
Nạn đói năm 1945 đã diễn ra vô cùng thảm khốc (ảnh: Võ An Ninh)
"Nhiếp ảnh gia Võ An Ninh kể lại, đây là 3 anh em trong 1 gia đình và bố mẹ chúng đã chết cả vì đói"
Người các tỉnh kéo về Hà Nội xin ăn. Nhiều người đã chết khi đang xếp hàng đợi phát chẩn
Ảnh: Võ An Ninh
Bức ảnh này chụp những người phụ nữ không mảnh vải che thân đang mò cua bắt ốc kiếm miếng ăn qua ngày
Những đứa trẻ đói khát
Những đứa trẻ ở trại tế bần
Người chết đói vật vờ dưới nắng ở chợ Hàng Da
Nhặt từng hạt gạo rơi vãi trên đường
"Chỉ có thể nói, nạn đói đã diễn ra vô cùng bi thảm"- ông Nguyễn Quang Ân chia sẻ.
Nạn đói khiến người ta không thể phân biệt được đâu là đàn ông, đâu là phụ nữ
(Bài viết có sử dụng thông tin, tài liệu từ cuốn sách “Nạn đói năm 1945 ở Việt Nam- những chứng tích lịch sử” của GS. Văn Tạo ).
-tài liệu do bạn MậuTrần chia sẻ)
