Đông y, còn được gọi là “Hán y”, lấy âm dương ngũ hành làm nền tảng, xem cơ thể con người là khí, hình, thần là một thể thống nhất, chú ý đến “Thiên nhân hợp nhất”, “Thiên nhân hô ứng”, theo đuổi học vấn cao thâm về biện chứng trị bệnh, điều hòa cân bằng âm dương.
Đông y xưa nay chủ trương “dịch y song tiến”, “nho y đồng tu”, rất nhiều đại y giả không chỉ là đại gia tinh thông y thuật, mà còn là quân tử có trình độ đạo đức rất cao, có cơ trí như triết nhân, cũng có những người tu luyện
Họ ở phương diện thuật dưỡng sinh cũng đều rất có kiến thức. Dưới đây chúng ta cùng tìm hiểu thuật dưỡng sinh của 5 vị danh y cổ đại.
“Thần y” Hoa Đà
Hoa Đà nổi tiếng trong lịch sử Trung Quốc.
Theo “Hậu hán thư” ghi lại: “ông biết thuật dưỡng sinh, tuổi đời trăm tuổi, vẫn còn tráng kiện, người đời luôn xem ông là tiên nhân”.
Bí quyết dưỡng sinh của Hoa Đà có thể được tóm tắt thành một từ – Động, bao gồm thể dục thể thao và lao động.
Hoa Đà nghĩ rằng cơ thể con người phải khỏe mạnh, huyết khí lưu thông là rất quan trọng, ông đã từng nói: “Cơ thể con người cần lao động … huyết mạch lưu thông, bệnh không thể sinh.”
Bằng cách quan sát thiên nhiên, Hoa Đà bắt chước tư thế của hổ, hươu, gấu, vượn và sếu, phát minh ra “ngũ cầm hí” nổi tiếng.
Năm loại động vật có thói quen và cách hoạt động khác nhau, bắt chước chúng có thể làm cho tất cả các khớp, cơ bắp của cơ thể được vận động, kết hợp tập thể dục và hít thở, thúc đẩy lưu thông khí huyết trong cơ thể, tăng cường sức khỏe.
Ông đem bộ “ngũ cầm hí” này truyền thụ cho các đệ tử, đệ tử Ngô Phổ, Phàn A rèn luyện theo, đều sống lâu và khỏe mạnh.
“Bão Phác Tử” Cát Hồng
Cát Hồng, hiệu “Bão Phác Tử”, là một học giả Đạo giáo thời Đông Tấn, là người luyện đan cũng là y học gia. Cả trong lịch sử Đạo giáo và lịch sử y học Trung Quốc đều có ảnh hưởng sâu sắc.
Cát Hồng coi trọng “sinh hoạt dưỡng sinh”, trong đó “không thương không tổn” và “vừa phải” là hai tư tưởng cốt lõi dưỡng sinh của Cát Hồng.
Cát Hồng cho rằng cơ thể con người bị thương thì dễ, nuôi dưỡng thì khó, mọi việc không thể quá độ, phải chú ý vừa phải, mới là chân lý dưỡng sinh.
Ông cho rằng: “Phương pháp dưỡng sinh đúng là, nước bọt không nhổ ra xa, đi không bước nhanh, tai không cực thính, mắt không nhìn lâu, ngồi không quá lâu, không nằm đến mức mệt mỏi, trước cái lạnh thì mặc thêm quần áo, trời nóng thì mặc bớt đồ.
Đừng đợi quá đói mới ăn, cũng không ăn quá no, không đợi cực khát mới uống, cũng đừng uống quá nhiều. Phàm ăn quá thì kết tích tụ, uống quá thì thành đờm tích…
Ngũ vị vào miệng, cần cân đối, vì chua nhiều tổn thương tỳ, đắng nhiều tổn phế, cay nhiều tổn gan, mặn nhiều hại tâm, ngọt nhiều thương thận, ngũ hành là nguyên lý tự nhiên. Phàm là người hay nói lời bi thương, cũng cảm giác bất tiện, nói nhiều thì thọ tổn nhĩ”.
Trong các tác phẩm của mình, Cát Hồng đã nhiều lần nhấn mạnh rằng bất kể là cơm áo gạo tiền, hoặc các giác quan của tai mũi miệng lưỡi, đều cần tuân theo tự nhiên, không thể nuông chiều, không quá mức, để duy trì tinh thần, kéo dài tuổi tác
“Y thánh” Trương Trọng Cảnh
Trương Trọng Cảnh cho rằng “nội dưỡng chính khí, ngoại thận phong tà” là căn bản dưỡng sinh, cũng chính là điều được hậu nhân tôn sùng “dưỡng thận”. “Thận” ở đây là cẩn thận, thận trọng.
“Dưỡng thận” được tóm tắt, có hai khía cạnh chính:
Một là, chú trọng điều dưỡng tinh thần, nhấn mạnh tâm thanh bạch là rất quan trọng, Trương Trọng Cảnh rất chú trọng vào dục vọng, sinh hoạt và các phương pháp tiết chế, phản đối hoang dâm vô độ, cho rằng như vậy mới có thể không vượt qua phép tắc, tâm không tạp niệm, bảo trì nội tâm bình thản yên tĩnh.
Thứ hai, chú ý đến chế độ ăn uống và sức khỏe, nghĩ rằng thực phẩm có tác dụng bổ dưỡng rất quan trọng đối với ngũ tạng và tỳ vị, rất coi trọng hiệu quả của thực phẩm, trong các tác phẩm y học của ông, có thể thấy đề cập đến nhiều loại thuốc thực phẩm.
Ông nghĩ rằng chế độ ăn uống phải có phương pháp, nên chú ý đến vệ sinh thực phẩm, sự phù hợp và những điều cấm kỵ trong chế độ ăn uống và cơ thể con người.
Trương Trọng Cảnh chỉ ra: “bất kể là ăn uống hay hương vị, đều để dưỡng sinh.” Các thế hệ sau tóm tắt lý thuyết thực phẩm dưỡng sinh này của ông là “nhiếp dưỡng”.
“Dược thánh” Tôn Tư Mạc
Tôn Tư Mạc là đại y cổ đại điển hình về trường thọ, hưởng thọ 101 tuổi (có người nói ông sống 143 tuổi). Tư tưởng dưỡng sinh của ông là cực kỳ phong phú, khái quát có “mười điều cần thiết để chăm sóc sức khỏe”, cụ thể như sau:
1, “Bính ngoại duyên” dưỡng thần (tiết chế cảm xúc thần trí, loại bỏ những hao tâm tổn phí do cảm xúc bên ngoài)
2, “Tùy thời mà dưỡng” bảo tồn khí (theo mùa khác nhau mà dưỡng khí khác nhau)
3, Ăn uống thanh đạm để giữ cho bình an (thanh đạm là ẩm thực dưỡng sinh, điều cần thiết đầu tiên để giữ sức khỏe)
4, Y phục, thực phẩm, dược liệu bảo kiện (bách dược đều tế mệnh, hãy ăn để kéo dài tuổi thọ)
5, Chú trọng dưỡng hình cường thể, ý nói giữ gìn vóc dáng (hoạt động thích hợp, dưỡng hình tức dưỡng thân)
6, Đạo dẫn điều khí trừ bệnh kéo dài tuổi thọ (xoa bóp đạo dẫn, nắn khớp điều khí)
7, Thận trọng lời nói phòng hao khí (lời nói thận trọng, nói nhiều thương khí)
8, Tuân thủ nghiêm ngặt những điều cấm kỵ phòng lao tổn (thân thể mệt mỏi quá sức và sinh bệnh
9, Tiết chế chuyện phòng sự bảo thiên niên (bất vi tình tính chi hoan)
10, Từ bỏ “ngũ nan” để cầu trường sinh (danh lợi bất khứ, hỉ nộ phải trừ bỏ, thanh sắc bất chế, tư vị bất tuyệt, thần lư tinh tán, là ngũ nan). Dưỡng sinh có năm việc khó: không thoát khỏi danh lợi trói buộc, không thể trừ đi hỉ nộ chi tình, không thể gạt sang một bên mỹ nữ ca múa, không thể từ bỏ đồ ăn ngon, suy nghĩ quá nhiều đến mức tinh khí tán loạn.
“Y si” Diệp Thiên Sĩ
Diệp Thiên Sĩ là một nhà y học lớn trong thời Càn Long nhà Thanh, là một bậc thầy về ôn bệnh.
Ông có một tâm đắc độc đáo cho sức khỏe người cao tuổi, cụ thể là bốn điểm sau đây:
- Chế độ ăn uống điều độ: người cao tuổi nên chú ý đến chế độ ăn uống cân bằng và phục hồi sức khỏe, nên ăn thức ăn hương vị nhẹ nhàng, tránh ăn nhiều cá thịt, uống rượu nghiện rượu.
- Thận trọng hàn ôn: Diệp Thiên Sĩ nghĩ rằng khi khí hậu nóng lạnh thay đổi, người cao tuổi dễ bị bệnh, phải điều chỉnh quần áo kịp thời, biết trước sự thay đổi thời tiết để đối phó sớm.
- Kiêng cáu kỉnh: tuổi già vui vẻ thoải mái, không dễ vui mừng hay đau buồn quá mức. Nếu tồn tại thất tình quá mức trong người, sẽ có tổn thương gan tỳ vị, không có lợi cho sức khỏe.
- Hãy cẩn thận với mệt mỏi: di chuyển mà không mệt mỏi, làm việc không mệt mỏi, là các nguyên tắc lao động thể thao tuổi già mà Diệp Thiên Sĩ tôn trọng hơn cả.
Thảo Nguyên – Aboluawang/vandieuhay
