-
Người ta chú trọng vào chữ vắc-xin nhiều quá nên nghĩ đơn giản là vắc-xin (một khi chích vào rồi) thì nó bảo vệ mình (không bị nhiễm). Phải nói lại cho chính xác như sau: cái bảo vệ chúng ta không phải là vắc-xin mà là kháng thể (antibodies) của chính chúng ta. Các kháng thể này được (cơ thể) làm ra sau khi chích vắc-xin vào.
Từ định nghĩa này, cho thấy:
1) Không cần biết là vắc-xin loại nào, của hãng nào. Cứ hễ chích vào, thì nó tạo ra kháng thể. Cho nên, đợt này chích Pfizer, năm sau chích J&J cũng được... chứ không nhất thiết là phải chích cùng loại.
2) Mục tiêu là để đưa kháng thể của mình lên tới mức độ bảo vệ (protective level.) Vấn đề ở đây là:
- Múc độ bảo vệ của kháng thể này, kéo dài trong bao lâu ? Những vắc-xin truyền thống (vì có chất phụ/ adjuvant) nên kéo dài rất lâu, có khi cả đời như vắc-xin về sốt vàng ( yellow fever) , bệnh sởi (measles) , BCG v.v....
Nói thêm ở đây là được cơ thể tạo ra (do chich vắc-xin) có 2 thành phần là tế bào B (B- cell) và tế bào T (T cell). Tế bào B đươc gọi là trí nhớ miễn nhiễm (immune memory). Một khi được tạo ra.nó sẽ chạy vô "tủy" và nằm trong đó. Khi cần thì nó lại chạy ra để tạo ra kháng thể. Chính vì thế, nên những em bé (khi xương chưa phát triển) hoặc người quá già (xương bị co lại), thì tế bào B trong tủy rất ít, nên khi cần thì phải có thời gian rất lâu để tạo ra đủ kháng thể.
- Những vắc-xin loại mới như của Pfizer, Moderna, J&J và Astrazeneca, vì không sử dụng chất phụ (adjuvant), nên dù có kháng thể (sau khi chích vào), thì cái kháng thể này cũng giảm rất nhanh (trong vòng tối đa từ 6 đến 8 tháng). Cho nên, sau đó, nếu muốn kháng thể lên lại tới mức độ bảo vệ (protective level) thì phải chích nhắc lại (booster) Mà nên nhớ, đây là chưa nói tới các biến thể cũa vi-rút (variants).
Cái lằn đỏ là mức độ (level) cần thiết để bảo vệ. Chích mũi đầu... kháng thể chưa có đủ nên phải chích mũi thứ 2, thì nó mới vượt lên trên lằn đỏ này (protective level). Thế nhưng sau đó (tự nhiên) mức độ sẽ giảm xuống với thời gian (từ 6 đến 8 tháng). Đến khi nó xuống dưới lằn đỏ thì phải chích mũi thứ 3 (booster) để đưa nó lên lại. Cứ như thế là mỗi 6 đến 8 tháng phải chích lại một lần (mà nhớ là không cần chích lại cùng loại thuốc, vì mục tiêu là kháng thể chứ không phải vắc-xin.
Hơn nữa, bây giờ lại có đủ loại biến thể của vi-rút nên nhiều khi mức độ bảo vệ chưa giảm (xuống khỏi lằn đỏ), thì đã lại phải chích nữa để chống lại biến thể mới của vi-rút.
Đó là mới nói sơ lược...
Nói thêm chi tiết, thì phải đề cập tới tế bào B (nằm trong tủy). Theo lý thuyết (giải thích ở trên) thì chuyện gì sẽ xảy ra khi kháng thể giảm xuống dưới lằn đỏ, và mình không chích mũi booster số 3 (hoặc chưa sản xuất kịp để chích cho mọi người ) ?
Lúc đó (lúc kháng thể giảm xuống dưới lằn đỏ) và mình bị nhiễm bệnh tế bào B cell sẽ từ trong tủy nhào ra, và sẽ tự chế tạo ra các kháng thể để đưa chúng lên trên lằn đỏ lại, với điều kiện: thời gian khi bị nhiễm bệnh và thời gian bệnh phác tác (vì vi-rút cần một khoảng thời gian gọi là thời gian ủ bệnh /incubation period để bắt đầu hoành hành) chậm hơn thời gian mà tế bào B đưa mức kháng thể lên cao. Vấn đề là:
1) Những con vi-rút trước đây (yellow fever, measles etc...) có thời gian ủ bệnh là 6 tuần đến 6 tháng. Do đó, tế bào B có đủ thời giờ tạo ra kháng hể trước khi bệnh hoành hành. Khi bệnh phát tác, thì mức kháng thể đã đủ mạnh (trên mức độ bảo vệ) nên có thể "dứt điểm" vi-rút nhẹ nhàng...
2) Hiện nay, Covid-19 (cũng giống như vài loại vi-rút khác) có thời gian ủ bệnh quá ngắn (14 ngày). Nên khi bị nhiễm, mà kháng thể đang ở mức độ thấp và tế bào B chưa kịp làm ra kháng thể mới trong vòng 14 ngày thì coi như "dính chấu"...
Kết luận:
Covid -19 này còn kéo dài ... Đừng nghĩ là đã chích vắc-xin rồi thì có thể đi vui chơi khắp nơi và tất cả sẽ trở lại bình thường nhanh chóng. Trái lại, bình thường thì chưa chắc nhưng có thể sẽ phải chích tiếp mỗi 6 tuần đến 8 tháng.
Trừ khi:
Novavax và Sanofi Pasteur cho ra vắc-xin được bào chế bằng chất phụ (adjuvant), nên thời gian mức độ kháng thể bị giảm sẽ lâu hơn (thí dụ từ 1 hay 2 năm hay lâu hơn), Như thế các công ty này mới có đủ thời giờ sản xuất đủ vắc-xin để có thể bảo đảm miễn nhiễn cho toàn thế giới ( herd immunity) thì lúc đó mới hy vọng trở lại bình thường...
Chúng ta cùng nhau cấn phải cảnh giác cái con virus quái ác này…Novavax thì cở cuối mùa thu 2021 mới có. Còn Sanofi thì tới cuối năm 2021…
Dưa theo Hữu Hoàng Lê/nguoiphuongnam
