1. Tuổi già ở Mỹ khác ở Việt Nam
Nghĩ cho cùng tuổi già là tuổi già. Ở Mỹ hay ở Việt Nam, tuổi già cũng giống nhau. Con người mà. Ai cũng phải qua những giai đoạn sanh, bệnh, lão, và tử giống nhau.
Là con người chúng ta, dù ở Mỹ hay ở Việt Nam đều có những nhu cầu thân xác, tinh thần và tình cảm giống nhau. Cũng đau yếu bệnh hoạn như nhau. Cũng mất từ từ những khả năng sống độc lập của mình, như nhau. Cũng cảm thấy cô đơn, và luyến tiếc thời tuổi trẻ xa xưa, như nhau. Sự khác biệt nếu có, là do khác biệt văn hóa, và tổ chức xã hội lo cho họ, khi họ không sống được cuộc đời độc lập.
Người già ở Mỹ và ở Việt Nam khác nhau chỗ nào? Khác do khác biệt văn hóa, tổ chức xã hội, tổ chức lo cho người già, cùng khả năng và kiến thức của những người lo cho mình lúc tuổi già.Ở Mỹ, người ta muốn vui hưởng cuộc đời lúc về già. Nếu bệnh hoạn, có xã hội lo, bệnh ngắn hạn nằm nhà thương hoặc Rehab, bệnh dài hạn, lúc mất khả năng sống tự lập, vô assisted living, nặng hơn vô viện dưỡng lão (nursing home). Tổ chức lo cho người già là tổ chức chuyên môn, được huấn luyện đàng hoàng, được chánh quyền kiểm soát và cấp giấy phép hành nghề. Con cháu rảnh vô thăm người già, hoặc ngày lễ rước cha mẹ về sinh hoạt gia đình, không phải làm công việc của y tá. Ở Việt Nam, người ta không tin xã hội, chánh quyền, người già thích dọn về ở chung với con cháu, để con cháu lo.
Năm nay tôi 80 tuổi, hiện đang sống ở Mỹ. Ở Mỹ thế hệ tôi, chúng tôi được quyền về hưu và lãnh tiền hưu trí ở tuổi 65. Ở Mỹ nếu các bạn làm việc đàng hoàng, ngày già bạn sẽ đủ tiền sống. Nếu các bạn trốn thuế, không đóng tiền an sinh xã hội, không làm việc cho một hãng có lương hưu trí, ngày già các bạn ít tiền lắm. Thông thường những người ít tiền hay nghĩ đến việc về Việt Nam sống tuổi già, rẻ hơn. Với lợi tức 700-1,000 USD một tháng, các bạn sống thoải mái ở Việt Nam.
Những lúc về thăm lại quê hương, tôi thấy bạn bè và bà con của tôi phải đi làm kiếm tiền thêm lúc tuổi già. Ở Việt Nam, người già sống riêng không nổi, phải dọn nhà về sống với con cháu, con cháu nuôi. Ở Mỹ khác. Chúng tôi có tiền An sinh Xã hội, tiền hưu trí của hãng, và Annuities (tiền trợ cấp hàng năm), tức là tiền để dành có lợi, hãng bảo hiểm sẽ gởi tiền hàng tháng (hoặc hàng năm), cho các bạn đến khi chết. Tổ chức xã hội để người già đủ tiền sống mỗi nơi mỗi khác, đủ sống hay thiếu thốn, tùy xã hội, Việt Nam khác Mỹ.
Từ ngày hưu trí, vợ chồng tôi sống cho mình. Không sống cho ông chủ nào cả. Không còn bổn phận gì. Con cháu đã lớn khôn, và không cần chúng tôi nữa. Ở Mỹ tôi thường tự hỏi, phải sống tuổi già như thế nào cho xứng đáng những ngày làm lụng cực khổ mấy chục năm. Suốt thời tuổi trẻ tôi hy sinh chính mình, để giúp gia đình đứng vững và hội nhập vô xã hội Mỹ. Tôi đã bỏ hết những gì tôi yêu thích thời tuổi trẻ ở Sài Gòn, dạy học, viết văn, làm sách. Bỏ hết để học lại chuyên môn nước Mỹ cần, để làm việc kiếm tiền sống thoải mái.
Ngày già, tôi thường suy nghĩ, phải sống cuộc đời hưu trí như thế nào, để xứng đáng hơn, trọn vẹn hơn, hạnh phúc hơn, không hy sinh cá nhân nữa? Sống cuộc đời trọn vẹn, tự do, ý nghĩa? Viết văn trở lại? Khiêu vũ với người tình trăm năm, như thời tuổi loi choi? Du lịch khám phá nước Mỹ nơi tôi sống mấy chục năm, nhưng chưa hiểu gì nhiều? Trở về thăm lại quê hương? Du lịch thế giới? Tôi đã viết nhiều Blog tìm giải đáp cho vấn đề này, như “Lê Thành Hoàng Dân đi tìm hạnh phúc”, “Nước Mỹ nơi tôi đang sống”, “Du lịch thế giới”, “Việt Nam, quê hương mến yêu” v.v…
Tuổi già ở Mỹ có nhiều vấn đề. Nhiều bạn đã viết về sự cô đơn lúc tuổi già. Tôi cũng đọc một số bài về cách suy nghĩ lúc tuổi già, hay bớt tham sân si, và vui sống, chấp nhận cuộc sống hiện tại. Vợ chồng tôi cũng thử nhiều thứ, tìm một vài hobby (thú vui) riêng, những thú vui lôi cuốn mình sống cuộc đời trọn vẹn hơn. Ở Mỹ con cháu lớn khôn muốn sống đời độc lập. Tôi già nhưng cũng thích tự do, không muốn sống chung với con cháu, làm phiền chúng, và mất tự do của riêng mình.
Ở Việt Nam người già sống với con cháu, và mọi chuyện con cháu lo. Ở Mỹ gia đình thương nhau, nhưng con cháu và người già có nhiều lựa chọn, không bắt buộc phải lệ thuộc nhau như ở Việt Nam. Lúc trẻ, con tôi học đại học, mượn tiền chánh phủ để học, không cần tôi. Ngày già, xã hội tổ chức giúp tôi sống độc lập, không cần lệ thuộc vào con cháu. Chúng tôi thương yêu nhau vì tình cảm gia đình, không phải vì bắt buộc phải lệ thuộc vào nhau để sống, sống riêng không được.
Ở đây có tổ chức giúp việc ở nhà, như dọn dẹp, chùi rửa, nấu nướng v.v… Nếu sức khỏe đòi hỏi, ở Mỹ có những khu gọi là assisted living, chưa phải là viện dưỡng lão, nhưng ở đây có người giúp việc, nấu nướng, dọn dẹp, người già chỉ cần vui sống, mọi chuyện có người lo. Trong khu nầy mọi người già có phòng riêng, như ở khách sạn vậy. Nếu sức khỏe tệ hơn, bệnh hoạn nhiều, có viện dưỡng lão (nursing home). Đau bệnh nhiều có nơi nằm chờ chết (hospices). Ngoài ra có những nhà giữ người già, để con cháu đem mình đến gởi buổi sáng trước khi đi làm, và rước mình về buổi tối v.v… Xã hội được tổ chức trong chiều hướng giảm bớt áp lực con cháu lo cho mình lúc tuổi già.
Càng về già, câu hỏi này lởn vởn trong đầu tôi. Làm sao bảo vệ tài sản của mình, không tiêu tan lúc bệnh nặng sắp chết, hoặc lúc tuổi già sức yếu không tự lo liệu được, phải nhờ người giúp đỡ, hoặc vô viện dưỡng lão? 67% cư dân viện dưỡng lão ở Mỹ đã sạt nghiệp, không còn tài sản, sống nhờ Medicaid, sự bố thí của chánh phủ. Khi làm đơn xin vô viện dưỡng lão, các bạn phải kê khai tài sản. Nếu bạn không có tiền trả viện phí, họ sẽ lấy tài sản của bạn từ từ, cho đến khi hết, chánh phủ mới giúp.
Muốn bảo vệ tài sản, nhiều người đã chọn về Việt Nam chờ chết. Họ sống với con cháu, mướn phòng lạnh, người ở, sắp đặt bác sĩ và y tá đến thăm viếng thường xuyên. Chi phí này không hơn 2,000 USD một tháng, so với chi phí viện dưỡng lão ở Mỹ từ 5,000 đến 9,000 USD một tháng. Ở Mỹ có bảo hiểm trả chi phí viện dưỡng lão đến chết.
Nguồn: https://trithucvn.net/blog/ tuoi-gia-o-co-khac-o-viet-nam. html
2. Tuổi già ở Mỹ, vui hưởng cuộc đời hay nằm nhà chờ chết?
Ai cũng nói văn hóa Mỹ khác Việt Nam. Liên hệ đến tuổi già, quan niệm phải sống ra sao những ngày cuối đời, sự khác biệt này càng rõ ràng hơn. Nếu nói về đám ma, khỏi nói, sự xa cách một trời một vực. Tôi sanh ở Việt Nam, sống nửa đời người ở đây trước khi đi Mỹ, sống ở Mỹ hơn 42 năm nay, tôi hiểu rõ sự khác biệt văn hóa, và quan niệm sống giữa người Việt Nam và Mỹ.
Người Mỹ thích sống độc lập. Ngày già họ sống riêng, độc lập với con cháu, vui hưởng cuộc đời, du lịch khắp nơi, thưởng thức chút nắng ấm còn lại trong đời, thay vì lủi thủi trong nhà với con cháu, chờ chết, như Việt Nam. Lúc nhỏ họ làm việc cực khổ. Ngày già họ du lịch đó đây, làm bất cứ gì họ thích, khác với Việt Nam mình, ru rú ở nhà, chờ bóng tối ụp xuống đời mình. Người Việt Nam sống lệ thuộc vào gia đình hơn người Mỹ. Tôi là người Mỹ gốc Việt, sống giữa hai nền văn hóa, nên chia thời gian vui hưởng tình gia đình, cha con, ông cháu, ngoài ra cũng để một số thời giờ vui hưởng cuộc đời riêng.
Mấy Trang FB của tôi, từ "Nước Mỹ nơi tôi đang sống", đến "Lê Thanh Hoàng Dân đi tìm hạnh phúc", “Du lịch thế giới", "Việt Nam, Quê hương mến yêu", "Du lịch Bắc Mỹ", "Du lịch Trung Mỹ", "Du lịch Nam Mỹ", "Du lịch nước Pháp" v.v.. ghi lại những chuyến đi, nói lên sự yêu đời, mô tả cuộc đời đáng sống ra sao ngày già ở Mỹ, rong chơi thế giới, thay vì chờ chết trong nhà.
Giống như người Mỹ, một số người gốc Việt ở Mỹ kỷ niệm và ngưỡng mộ sự sống (celebration of life), thay vì đình đám lúc chết. Có nghĩa chúng ta nên vui sống, sống hết mình cuộc sống chúng ta có. Nghĩa là nên gặp gỡ nhau, vui chơi, vui hưởng cuộc đời với nhau trong gia đình, và trong nhóm bạn bè, lúc còn sống. Thay vì làm như người xưa, chờ tới chết mới đình đám, người sống tựu hợp nhớ tới người chết.
Lúc về Việt Nam du lịch, nhà trong xóm tôi ở có đám ma. Nhà nghèo lắm. Nhưng họ vẫn mướn giàn nhạc sống đến chơi nhạc suốt đêm. Đêm thanh vắng, có người ca "Chưa gặp em anh đã nghĩ rằng, có nàng thiếu nữ đẹp như trăng..." Anh chàng nằm ngay đơ trong hòm biết gì nữa, mà hát với xướng? Có người còn tổ chức vũ sexy bên quan tài, khác với lối sống và suy nghĩ của chúng tôi ở Mỹ.
Ngày hưu trí vợ chồng tôi du lịch khắp nơi, mỗi nơi đến tìm gặp bạn cũ, đại gia đình, tìm kiếm tình người ấm áp mỗi lần về thăm quê hương, học trò cũ, đồng nghiệp cũ v.v.. Người Mỹ gọi đây là Celebration of life, kỷ niệm và tôn vinh sự sống.
Vợ chồng tôi có dịp thăm viếng người già sống với con cháu, và người già sống tự lập, lúc quá già tự lo không được, phải vô nursing home (Viện dưỡng lão), tôi thấy rõ sự khác biệt giữa cách săn sóc tuổi già ở hai nơi này, một do người nhà lo, và một do người chuyên môn lo, như ở Mỹ. Ở Việt Nam người già thích quay quần với con cháu. Đến khi họ nằm liệt giường liệt chiếu, con cháu phải lo cho họ, tội nghiệp con cháu vô cùng. Họ lo cho người bệnh không xong, phải mướn chị ở lo, chị ở không chuyên môn, lo không tốt đẹp bằng người chuyên môn trong nursing home ở Mỹ.
Việt Nam và Mỹ, hai quan niệm sống, hai cách tổ chức xã hội, hai cách sống và chết khác nhau. Ai tốt hơn ai? Quen với cách sống nào, phải chấp nhận cách sống nơi mình đang sống. Thế thôi.
Sống ở Việt Nam, nhất là ở nhà quê, sống theo lối con cái gia đình ráng nuôi cha mẹ già tới chết. Người già nằm nhà chờ chết. Sống ở Mỹ, với lợi tức ở Mỹ rộng rãi, tổ chức xã hội cho phép người già độc lập, sống riêng, và làm mọi chuyện mình thích, trước khi bệnh và chết, mình sẽ phải sống như vậy. Người già nghèo, có chánh phủ nuôi, cho tiền sống, trả tiền chi phí viện dưỡng lão. Con cháu yên bụng tự lo cho gia đình nhỏ của chúng. Mình có viện dưỡng lão lo. Lúc nào con cháu rảnh, đến thăm mình, hoặc rước mình về chơi, vậy cũng tốt.
Nguồn: https://www.facebook.com/ photo.php?fbid= 10156249188765101&set=a. 108318190100.93222.753265100& type=3&theater
3. Sống tuổi già ở Mỹ
Tôi đọc nhiều bài viết về tuổi già ở Mỹ, làm tôi sợ. Nhiều người nói về sự khác biệt giữa Việt Nam và Mỹ. Sống tuổi già theo lối Việt Nam, tức là dọn nhà về sống chung với con cháu, vui hơn. Sống tuổi già ở Mỹ cô đơn, nhiều bạn viết bài như vậy, làm tôi sợ. Quan sát các viện dưỡng lão ở Mỹ, tôi thấy họ tổ chức chu đáo lắm, đáp ứng được nhu cầu tinh thần, và vật chất của người già. Chi phí càng mắc, đời sống càng dễ chịu hơn. Ở đây có tổ chức giải trí, ca nhạc, khiêu vũ, có phòng săn sóc sắc đẹp, có tổ chức ngao du, đi ăn nhà hàng bên ngoài, du lịch, v.v.. , giúp các bạn sống tuổi già đáng sống, và chết trong phẩm cách con người.
Một nhà văn viết về tuổi già ở Mỹ như sau, làm tôi sợ: “…Vào những buổi chiều mùa đông, tôi ngồi nhìn những hàng cây trơ trụi lá, tâm hồn lạc lõng. Tôi nghĩ về cái thế giới mà tôi đã biết, nay đã bay xa, như làn khói hương trầm. Tôi nghĩ đến cố hương, đến những mùa lễ Tết ở Saigon, đến những đám cưới, đám hỏi, đến những chuyến du lịch, những lần tíu tít họp mặt gia đình, ai ai cũng có mặt, con nít chạy quanh, người lớn ngồi nói chuyện đời chuyện gẫu, đàn bà con gái quây quần chung lo việc bếp nước. Và tôi cảm thấy rất khao khát những ngày quá khứ xa xưa.” (Andrew Lam, do Nguyễn Đức Nguyên dịch)
Đọc kỹ bài này, tôi thấy họ nói về tâm trạng người già nói chung. Lúc về thăm quê hương, tôi đã thăm viếng những người già bệnh hoạn, nằm cô đơn ở nhà, con cháu đều đi làm. Tâm trạng họ cũng giống vậy. Đó là tâm trạng cô đơn của người già nói chung, ở đâu cũng cô đơn như nhau, ở đâu cũng luyến tiếc thời quá khứ tuổi trẻ vui tươi, như nhau. Bài này không so sánh sự khác biệt trong tổ chức nuôi dưỡng, và săn sóc sức khỏe tinh thần và thể xác của người già. Quan sát tuổi già ở Việt Nam, và Mỹ, tôi thấy ở Mỹ người ta tổ chức chu đáo hơn, đặc biệt cho những người già liệt giường liệt chiếu, chờ chết.
Quan sát hai xã hội Việt Nam và Mỹ, tôi nghĩ ở đời ai cũng già, yếu, và chết. Sống ở Việt Nam chung với con cháu, con đi làm, cháu đi học, ai cũng bận rộn, người già không có ai săn sóc đàng hoàng. Những lúc đau yếu, mất khả năng tự lo, con cháu mướn người làm giúp chăm lo, người làm không được huấn luyện chuyên môn, không đủ khả năng chăm sóc người già chu đáo. Ở Mỹ người già được săn sóc chu đáo, do người chuyên môn săn sóc, và được chết “with dignity”, chết trong phẩm cách con người.
Những lúc về thăm lại quê hương, tôi thấy bạn bè và bà con của tôi phải đi làm kiếm tiền thêm lúc tuổi già. Ở Việt Nam, người già sống riêng không nổi, phải dọn nhà về sống với con cháu, con cháu nuôi. Ở Mỹ khác. Chúng tôi có tiền An sinh Xã hội, tiền hưu trí của hãng, và Annuities (tiền trợ cấp hàng năm), tức là tiền để dành có lợi, hãng bảo hiểm sẽ gởi tiền hàng tháng (hoặc hàng năm), cho các bạn đến khi chết. Tổ chức xã hội để người già đủ tiền sống mỗi nơi mỗi khác, đủ sống hay thiếu thốn, tùy xã hội, Việt Nam khác Mỹ.
Từ ngày hưu trí, vợ chồng tôi sống cho mình. Không sống cho ông chủ nào cả. Không còn bổn phận gì. Con cháu đã lớn khôn, và không cần chúng tôi nữa. Ở Mỹ tôi thường tự hỏi, phải sống tuổi già như thế nào cho xứng đáng những ngày làm lụng cực khổ mấy chục năm. Suốt thời tuổi trẻ tôi hy sinh chính mình, để giúp gia đình đứng vững và hội nhập vô xã hội Mỹ. Tôi đã bỏ hết những gì tôi yêu thích thời tuổi trẻ ở Sài Gòn, dạy học, viết văn, làm sách. Bỏ hết để học lại chuyên môn nước Mỹ cần, để làm việc kiếm tiền sống thoải mái.
Ngày già, tôi thường suy nghĩ, phải sống cuộc đời hưu trí như thế nào, để xứng đáng hơn, trọn vẹn hơn, hạnh phúc hơn, không hy sinh cá nhân nữa? Sống cuộc đời trọn vẹn, tự do, ý nghĩa? Viết văn trở lại? Khiêu vũ với người tình trăm năm, như thời tuổi loi choi? Du lịch khám phá nước Mỹ nơi tôi sống mấy chục năm, nhưng chưa hiểu gì nhiều? Trở về thăm lại quê hương? Du lịch thế giới? Tôi đã viết nhiều Blog tìm giải đáp cho vấn đề này, như “Lê Thành Hoàng Dân đi tìm hạnh phúc”, “Nước Mỹ nơi tôi đang sống”, “Du lịch thế giới”, “Việt Nam, quê hương mến yêu” v.v…
Tuổi già ở Mỹ có nhiều vấn đề. Nhiều bạn đã viết về sự cô đơn lúc tuổi già. Tôi cũng đọc một số bài về cách suy nghĩ lúc tuổi già, hay bớt tham sân si, và vui sống, chấp nhận cuộc sống hiện tại. Vợ chồng tôi cũng thử nhiều thứ, tìm một vài hobby (thú vui) riêng, những thú vui lôi cuốn mình sống cuộc đời trọn vẹn hơn. Ở Mỹ con cháu lớn khôn muốn sống đời độc lập. Tôi già nhưng cũng thích tự do, không muốn sống chung với con cháu, làm phiền chúng, và mất tự do của riêng mình.
Ở Việt Nam người già sống với con cháu, và mọi chuyện con cháu lo. Ở Mỹ gia đình thương nhau, nhưng con cháu và người già có nhiều lựa chọn, không bắt buộc phải lệ thuộc nhau như ở Việt Nam. Lúc trẻ, con tôi học đại học, mượn tiền chánh phủ để học, không cần tôi. Ngày già, xã hội tổ chức giúp tôi sống độc lập, không cần lệ thuộc vào con cháu. Chúng tôi thương yêu nhau vì tình cảm gia đình, không phải vì bắt buộc phải lệ thuộc vào nhau để sống, sống riêng không được.
Ở đây có tổ chức giúp việc ở nhà, như dọn dẹp, chùi rửa, nấu nướng v.v… Nếu sức khỏe đòi hỏi, ở Mỹ có những khu gọi là assisted living, chưa phải là viện dưỡng lão, nhưng ở đây có người giúp việc, nấu nướng, dọn dẹp, người già chỉ cần vui sống, mọi chuyện có người lo. Trong khu nầy mọi người già có phòng riêng, như ở khách sạn vậy. Nếu sức khỏe tệ hơn, bệnh hoạn nhiều, có viện dưỡng lão (nursing home). Đau bệnh nhiều có nơi nằm chờ chết (hospices). Ngoài ra có những nhà giữ người già, để con cháu đem mình đến gởi buổi sáng trước khi đi làm, và rước mình về buổi tối v.v… Xã hội được tổ chức trong chiều hướng giảm bớt áp lực con cháu lo cho mình lúc tuổi già.
Càng về già, câu hỏi này lởn vởn trong đầu tôi. Làm sao bảo vệ tài sản của mình, không tiêu tan lúc bệnh nặng sắp chết, hoặc lúc tuổi già sức yếu không tự lo liệu được, phải nhờ người giúp đỡ, hoặc vô viện dưỡng lão? 67% cư dân viện dưỡng lão ở Mỹ đã sạt nghiệp, không còn tài sản, sống nhờ Medicaid, sự bố thí của chánh phủ. Khi làm đơn xin vô viện dưỡng lão, các bạn phải kê khai tài sản. Nếu bạn không có tiền trả viện phí, họ sẽ lấy tài sản của bạn từ từ, cho đến khi hết, chánh phủ mới giúp.
Muốn bảo vệ tài sản, nhiều người đã chọn về Việt Nam chờ chết. Họ sống với con cháu, mướn phòng lạnh, người ở, sắp đặt bác sĩ và y tá đến thăm viếng thường xuyên. Chi phí này không hơn 2,000 USD một tháng, so với chi phí viện dưỡng lão ở Mỹ từ 5,000 đến 9,000 USD một tháng. Ở Mỹ có bảo hiểm trả chi phí viện dưỡng lão đến chết.
Nguồn: https://trithucvn.net/blog/ tuoi-gia-o-co-khac-o-viet-nam. html
2. Tuổi già ở Mỹ, vui hưởng cuộc đời hay nằm nhà chờ chết?
Ai cũng nói văn hóa Mỹ khác Việt Nam. Liên hệ đến tuổi già, quan niệm phải sống ra sao những ngày cuối đời, sự khác biệt này càng rõ ràng hơn. Nếu nói về đám ma, khỏi nói, sự xa cách một trời một vực. Tôi sanh ở Việt Nam, sống nửa đời người ở đây trước khi đi Mỹ, sống ở Mỹ hơn 42 năm nay, tôi hiểu rõ sự khác biệt văn hóa, và quan niệm sống giữa người Việt Nam và Mỹ.
Người Mỹ thích sống độc lập. Ngày già họ sống riêng, độc lập với con cháu, vui hưởng cuộc đời, du lịch khắp nơi, thưởng thức chút nắng ấm còn lại trong đời, thay vì lủi thủi trong nhà với con cháu, chờ chết, như Việt Nam. Lúc nhỏ họ làm việc cực khổ. Ngày già họ du lịch đó đây, làm bất cứ gì họ thích, khác với Việt Nam mình, ru rú ở nhà, chờ bóng tối ụp xuống đời mình. Người Việt Nam sống lệ thuộc vào gia đình hơn người Mỹ. Tôi là người Mỹ gốc Việt, sống giữa hai nền văn hóa, nên chia thời gian vui hưởng tình gia đình, cha con, ông cháu, ngoài ra cũng để một số thời giờ vui hưởng cuộc đời riêng.
Mấy Trang FB của tôi, từ "Nước Mỹ nơi tôi đang sống", đến "Lê Thanh Hoàng Dân đi tìm hạnh phúc", “Du lịch thế giới", "Việt Nam, Quê hương mến yêu", "Du lịch Bắc Mỹ", "Du lịch Trung Mỹ", "Du lịch Nam Mỹ", "Du lịch nước Pháp" v.v.. ghi lại những chuyến đi, nói lên sự yêu đời, mô tả cuộc đời đáng sống ra sao ngày già ở Mỹ, rong chơi thế giới, thay vì chờ chết trong nhà.
Giống như người Mỹ, một số người gốc Việt ở Mỹ kỷ niệm và ngưỡng mộ sự sống (celebration of life), thay vì đình đám lúc chết. Có nghĩa chúng ta nên vui sống, sống hết mình cuộc sống chúng ta có. Nghĩa là nên gặp gỡ nhau, vui chơi, vui hưởng cuộc đời với nhau trong gia đình, và trong nhóm bạn bè, lúc còn sống. Thay vì làm như người xưa, chờ tới chết mới đình đám, người sống tựu hợp nhớ tới người chết.
Lúc về Việt Nam du lịch, nhà trong xóm tôi ở có đám ma. Nhà nghèo lắm. Nhưng họ vẫn mướn giàn nhạc sống đến chơi nhạc suốt đêm. Đêm thanh vắng, có người ca "Chưa gặp em anh đã nghĩ rằng, có nàng thiếu nữ đẹp như trăng..." Anh chàng nằm ngay đơ trong hòm biết gì nữa, mà hát với xướng? Có người còn tổ chức vũ sexy bên quan tài, khác với lối sống và suy nghĩ của chúng tôi ở Mỹ.
Ngày hưu trí vợ chồng tôi du lịch khắp nơi, mỗi nơi đến tìm gặp bạn cũ, đại gia đình, tìm kiếm tình người ấm áp mỗi lần về thăm quê hương, học trò cũ, đồng nghiệp cũ v.v.. Người Mỹ gọi đây là Celebration of life, kỷ niệm và tôn vinh sự sống.
Vợ chồng tôi có dịp thăm viếng người già sống với con cháu, và người già sống tự lập, lúc quá già tự lo không được, phải vô nursing home (Viện dưỡng lão), tôi thấy rõ sự khác biệt giữa cách săn sóc tuổi già ở hai nơi này, một do người nhà lo, và một do người chuyên môn lo, như ở Mỹ. Ở Việt Nam người già thích quay quần với con cháu. Đến khi họ nằm liệt giường liệt chiếu, con cháu phải lo cho họ, tội nghiệp con cháu vô cùng. Họ lo cho người bệnh không xong, phải mướn chị ở lo, chị ở không chuyên môn, lo không tốt đẹp bằng người chuyên môn trong nursing home ở Mỹ.
Việt Nam và Mỹ, hai quan niệm sống, hai cách tổ chức xã hội, hai cách sống và chết khác nhau. Ai tốt hơn ai? Quen với cách sống nào, phải chấp nhận cách sống nơi mình đang sống. Thế thôi.
Sống ở Việt Nam, nhất là ở nhà quê, sống theo lối con cái gia đình ráng nuôi cha mẹ già tới chết. Người già nằm nhà chờ chết. Sống ở Mỹ, với lợi tức ở Mỹ rộng rãi, tổ chức xã hội cho phép người già độc lập, sống riêng, và làm mọi chuyện mình thích, trước khi bệnh và chết, mình sẽ phải sống như vậy. Người già nghèo, có chánh phủ nuôi, cho tiền sống, trả tiền chi phí viện dưỡng lão. Con cháu yên bụng tự lo cho gia đình nhỏ của chúng. Mình có viện dưỡng lão lo. Lúc nào con cháu rảnh, đến thăm mình, hoặc rước mình về chơi, vậy cũng tốt.
Nguồn: https://www.facebook.com/ photo.php?fbid= 10156249188765101&set=a. 108318190100.93222.753265100& type=3&theater
3. Sống tuổi già ở Mỹ
Tôi đọc nhiều bài viết về tuổi già ở Mỹ, làm tôi sợ. Nhiều người nói về sự khác biệt giữa Việt Nam và Mỹ. Sống tuổi già theo lối Việt Nam, tức là dọn nhà về sống chung với con cháu, vui hơn. Sống tuổi già ở Mỹ cô đơn, nhiều bạn viết bài như vậy, làm tôi sợ. Quan sát các viện dưỡng lão ở Mỹ, tôi thấy họ tổ chức chu đáo lắm, đáp ứng được nhu cầu tinh thần, và vật chất của người già. Chi phí càng mắc, đời sống càng dễ chịu hơn. Ở đây có tổ chức giải trí, ca nhạc, khiêu vũ, có phòng săn sóc sắc đẹp, có tổ chức ngao du, đi ăn nhà hàng bên ngoài, du lịch, v.v.. , giúp các bạn sống tuổi già đáng sống, và chết trong phẩm cách con người.
Một nhà văn viết về tuổi già ở Mỹ như sau, làm tôi sợ: “…Vào những buổi chiều mùa đông, tôi ngồi nhìn những hàng cây trơ trụi lá, tâm hồn lạc lõng. Tôi nghĩ về cái thế giới mà tôi đã biết, nay đã bay xa, như làn khói hương trầm. Tôi nghĩ đến cố hương, đến những mùa lễ Tết ở Saigon, đến những đám cưới, đám hỏi, đến những chuyến du lịch, những lần tíu tít họp mặt gia đình, ai ai cũng có mặt, con nít chạy quanh, người lớn ngồi nói chuyện đời chuyện gẫu, đàn bà con gái quây quần chung lo việc bếp nước. Và tôi cảm thấy rất khao khát những ngày quá khứ xa xưa.” (Andrew Lam, do Nguyễn Đức Nguyên dịch)
Đọc kỹ bài này, tôi thấy họ nói về tâm trạng người già nói chung. Lúc về thăm quê hương, tôi đã thăm viếng những người già bệnh hoạn, nằm cô đơn ở nhà, con cháu đều đi làm. Tâm trạng họ cũng giống vậy. Đó là tâm trạng cô đơn của người già nói chung, ở đâu cũng cô đơn như nhau, ở đâu cũng luyến tiếc thời quá khứ tuổi trẻ vui tươi, như nhau. Bài này không so sánh sự khác biệt trong tổ chức nuôi dưỡng, và săn sóc sức khỏe tinh thần và thể xác của người già. Quan sát tuổi già ở Việt Nam, và Mỹ, tôi thấy ở Mỹ người ta tổ chức chu đáo hơn, đặc biệt cho những người già liệt giường liệt chiếu, chờ chết.
Quan sát hai xã hội Việt Nam và Mỹ, tôi nghĩ ở đời ai cũng già, yếu, và chết. Sống ở Việt Nam chung với con cháu, con đi làm, cháu đi học, ai cũng bận rộn, người già không có ai săn sóc đàng hoàng. Những lúc đau yếu, mất khả năng tự lo, con cháu mướn người làm giúp chăm lo, người làm không được huấn luyện chuyên môn, không đủ khả năng chăm sóc người già chu đáo. Ở Mỹ người già được săn sóc chu đáo, do người chuyên môn săn sóc, và được chết “with dignity”, chết trong phẩm cách con người.
Năm nay tôi 80 tuổi. Nhìn lại đời mình thấy các bạn chết từ từ, vợ chồng càng ngày càng cô đơn, tôi sực tỉnh. Mấy tháng nay tôi thăm viếng nhiều viện dưỡng lão ở Mỹ. Tổ chức xã hội ở Mỹ cũng được lắm. Tôi hết sợ sống tuổi già ở đây.
Phật giáo nói đúng. Không ai thoát khỏi sanh, bệnh, lão và tử. Tuy nhiên ở Mỹ, chúng ta có thể già, bệnh và chết "with dignity", với đầy đủ phẩm cách con người. Đời sống ở đây vui lắm. Người già có thể tự do sinh hoạt, sống cuộc đời êm đềm.
Tại sao vô viện dưỡng lão? Khi các bạn không tự lo cho mình được, như không tự mình nấu nướng, giặt giũ, đi đứng, v.v.., đó là lúc vô đây sống. Nếu các bạn có tiền, các bạn phải tự trả chi phí. Nếu các bạn nghèo không có tiền, chánh phủ cho $3,000 USD một tháng để đóng viện phí. Muốn ở chổ tốt giá mắc, con cháu phải phụ thêm. Nếu các bạn có nhiều tiền, muốn bảo vệ tài sản của mình, các bạn có thể mua bảo hiểm gọi là “long term care” (Săn sóc sức khỏe dài hạn). Với bảo hiểm này, lúc các bạn không tự lo liệu được, hãng bảo hiểm sẽ trả tiền viện phí Viện Dưỡng Lão dài hạn cho các bạn, đến khi chết. Mua bảo hiểm này, các bạn được bảo đảm lúc hữu sự không phải bán nhà để vô Viện Dưỡng Lão, và chết ở đây.
Người già mất đi khả năng của mình từ từ. Có người vô đây, vì ở nhà buồn, vô đây sống chung với người đồng cảnh ngộ (già), vui hơn. Đa số vô đây vì không tự lo cho mình được, như không tắm rửa được, quên uống thuốc, cần bác sĩ đến thăm viếng thường xuyên, cần người lo cho ăn, tắm, giặt giũ, quét dọn nhà, cần người giúp khi có sự cố, như gọi bác sĩ, đi mua thuốc, chở vô nhà thương v.v..
Phật giáo nói đúng. Không ai thoát khỏi sanh, bệnh, lão và tử. Tuy nhiên ở Mỹ, chúng ta có thể già, bệnh và chết "with dignity", với đầy đủ phẩm cách con người. Đời sống ở đây vui lắm. Người già có thể tự do sinh hoạt, sống cuộc đời êm đềm.
Tại sao vô viện dưỡng lão? Khi các bạn không tự lo cho mình được, như không tự mình nấu nướng, giặt giũ, đi đứng, v.v.., đó là lúc vô đây sống. Nếu các bạn có tiền, các bạn phải tự trả chi phí. Nếu các bạn nghèo không có tiền, chánh phủ cho $3,000 USD một tháng để đóng viện phí. Muốn ở chổ tốt giá mắc, con cháu phải phụ thêm. Nếu các bạn có nhiều tiền, muốn bảo vệ tài sản của mình, các bạn có thể mua bảo hiểm gọi là “long term care” (Săn sóc sức khỏe dài hạn). Với bảo hiểm này, lúc các bạn không tự lo liệu được, hãng bảo hiểm sẽ trả tiền viện phí Viện Dưỡng Lão dài hạn cho các bạn, đến khi chết. Mua bảo hiểm này, các bạn được bảo đảm lúc hữu sự không phải bán nhà để vô Viện Dưỡng Lão, và chết ở đây.
Người già mất đi khả năng của mình từ từ. Có người vô đây, vì ở nhà buồn, vô đây sống chung với người đồng cảnh ngộ (già), vui hơn. Đa số vô đây vì không tự lo cho mình được, như không tắm rửa được, quên uống thuốc, cần bác sĩ đến thăm viếng thường xuyên, cần người lo cho ăn, tắm, giặt giũ, quét dọn nhà, cần người giúp khi có sự cố, như gọi bác sĩ, đi mua thuốc, chở vô nhà thương v.v..
