Ảnh minh họa.
Người ta ước tính có khoảng 50% đàn ông tuổi 60 có tiền liệt tuyến quá phát và tỷ lệ này là 90% ở tuổi 70 hoặc 80. Vì vậy, có thể nói, u xơ tuyến tiền liệt là bệnh của nam giới cao tuổi.
Tuyến tiền liệt
Tuyến tiền liệt là một tuyến nhỏ thuộc hệ sinh dục nam, bao gồm hai thùy nhỏ và nằm phía trước trực tràng, ngay dưới cổ bàng quang chỗ nước tiểu đi ra niệu đạo. Cho đến nay, vai trò của tuyến tiền liệt chủ yếu vẫn được cho là cung cấp tinh dịch, là môi trường cho các hoạt động của tinh trùng và tạo điều kiện thuận lợi quá trình thụ tinh.
U xơ tuyến tiền liệt
U xơ tuyến tiền liệt (hay còn được gọi là u phì đại lành tính tuyến tiền liệt) là từ dùng để chỉ một quá trình phì đại của tuyến tiền liệt do quá sản của các tế bào tuyến, tế bào đệm. Quá trình này phì đại này có tính chất lành tính, phát triển nhanh từ tuổi 40 trở đi.
Nguyên nhân nào gây ra hiện tượng quá phát, phì đại của tuyến tiền liệt cho tới nay vẫn chưa được biết rõ. Có nhiều giả thiết được đưa ra như vai trò của tinh hoàn trong việc tiết ra hormone testosterol, testosterol tăng cao trong máu có tính chất ức chế sinh một hormone khác là estrogen. Về già, lượng testosterol suy giảm dẫn đến tăng estrogen và chất này có khả năng kích thích các tế bào tuyến tiền liệt tăng sinh. Thuyết này dựa trên việc u xơ tuyến tiền liệt chỉ có ở người già và đặc biệt không có ở những người bị thiến hoặc bị thương mất tinh hoàn, bị teo tinh hoàn bẩm sinh. Một giả thiết khác lại tập trung vào vai trò của dihydrotestosterol - DHT (là chất có nguồn gốc từ testosterol). Giả thiết này cho rằng DHT có khả năng gây quá phát các tế bào tuyến tiền liệt bởi vì ở người không hoặc có ít chất DHT trong máu thì không bị u xơ tuyến tiền liệt.
Cũng có một nghiên cứu chỉ ra mối liên quan giữa việc truyền tín hiệu “tái thức tỉnh” giữa các tế bào khiến cho chúng nhạy cảm hơn với các hormone như estrogen và phát triển kiểu quá sản gây phì đại tuyến tiền liệt.
U xơ tuyến tiền liệt biểu hiện thế nào?
Bình thường, nước tiểu từ bàng quang được đào thải dễ dàng ra ngoài qua niệu đạo. Tuyến tiền liệt phì đại sẽ gây chèn ép ngay cổ bàng quang, chỗ đi ra của nước tiểu khiến cho dòng nước tiểu bị cản trở, bệnh nhân đi tiểu không thành dòng (nước tiểu chỉ rỉ qua miệng sáo) và gây ra ứ nước tiểu trong bàng quang.
Mặt khác, khối u tuyến tiền liệt khi phát triển to ra, gây chèn ép, kích thích liên tục vào thành bàng quang khiến cho bệnh nhân luôn có cảm giác buồn tiểu, bàng quang bị kích thích nhiều quá sẽ dẫn đến hiện tượng “liệt” điều này càng làm cho lượng nước tiểu ứ đọng trong bàng quang. Lượng nước tiểu gia tăng sẽ lại càng kích thích mót tiểu khiến bệnh nhân phải đi tiểu liên tục. Nếu có viêm nhiễm xảy ra, đường nước tiểu sẽ bị tắc hoàn toàn, bàng quang căng to khiến cho bệnh nhân đau tức, vật vã khó chịu, trong trường hợp này, phải đưa ngay vào bệnh viện để đặt thông tiểu hoặc mở thông bàng quang cấp cứu dẫn lưu nước tiểu ra, tránh vỡ bàng quang.
Có thể gây biến chứng gì?
Biến chứng hàng đầu do u xơ tuyến tiền liệt là nhiễm khuẩn tiết niệu. Khi có nhiễm khuẩn xảy ra, bệnh nhân sẽ thấy đi tiểu khó hơn, đi tiểu buốt, đau miệng sáo hoặc đau lan lên hai bên thắt lưng nếu có nhiễm trùng lên đài bể thận. Nước tiểu đục bẩn, có thể có mủ hoặc máu. Sốt cao rét run là triệu chứng báo hiệu của nhiễm khuẩn tiết niệu. Làm xét nghiệm có thể thấy nhiều hồng cầu, bạch cầu trong nước tiểu và bạch cầu máu tăng cao. Cấy máu hoặc nước tiểu tìm chủng vi khuẩn hay gặp như các vi khuẩn gram âm…
Nhiễm khuẩn có thể gây nhiều biến chứng như làm nặng thêm tình trạng tắc nghẽn, khiến bệnh nhân khó đi tiểu hơn, gây tiểu buốt, gây viêm nhiễm lan rộng tới niệu quản, đài bể thận và đôi khi, gây nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn hết sức nguy hiểm. Điều trị nhiễm khuẩn do u xơ tuyến tiền liệt bao gồm cho các loại kháng sinh như ciprofloxacin, amikacin, amoxicillin, azithromycine… kèm theo các thuốc sát khuẩn đường tiết niệu (xanh methylene…). Nhưng vấn đề cơ bản là phải giải quyết vấn đề tắc nghẽn, làm thông thoáng đường tiểu như cho các thuốc chống viêm, thuốc điều trị u xơ tuyến tiền liệt và khi cần, phải phẫu thuật (nội soi hoặc mổ mở) để lấy bỏ khối u gây chèn ép.
Bệnh nhân bị u xơ tuyến tiền liệt cũng có thể gặp phải các vấn đề như rối loạn cương, rối loạn phóng tinh, giảm khoái cảm hoặc mất hứng thú tình dục, đặc biệt khi đã có dấu hiệu tắc nghẽn đường tiểu
.
Phương pháp điều trị
Có hai phương pháp chính để điều trị u xơ tuyến tiền liệt. Thứ nhất là điều trị nội khoa bằng các thuốc như các thuốc chẹn thụ thể anpha (alpha blockers) và thuốc ức chế men 5α-reductase (5α-reductase inhibitors) như daxazosin, terazosin hoặc các thuốc khác như tolterodine, sildenafil… nhằm mục đích thu nhỏ hoặc hạn chế sự quá phát của tuyến tiền liệt, làm giảm chèn ép đường tiểu.
Phương pháp thứ hai là lấy bỏ khối u xơ bằng đốt điện, đông lạnh… hoặc mổ nội soi qua đường niệu đạo. Mổ mở cũng được chỉ định khi các phương pháp trên thất bại tuy phương pháp này có nhiều biến chứng hơn. Cho bệnh nhân các thuốc chống viêm, giảm đau, thuốc kháng sinh, thuốc sát trùng tiết niệu khi có dấu hiệu viêm nhiễm gây bít tắc đường niệu.
Vì nhiễm khuẩn đường tiết niệu là do khối u phì đại gây tắc nghẽn nên việc dự phòng tốt nhất là điều trị tốt khối u bằng thuốc hoặc phẫu thuật. Bên cạnh đó, một số biện pháp dự phòng nhiễm khuẩn cũng có thể được áp dụng như tập tiểu theo giờ, đi tiểu chậm để lượng nước tiểu ra hết, vật lý trị liệu xoa bóp vùng bàng quang, giữ gìn vệ sinh sạch sẽ… để tránh nhiễm khuẩn ngược dòng. Bệnh nhân bị u xơ tuyến tiền liệt đã có dấu hiệu tiểu khó cũng không nên uống nhiều nước, không uống rượu bia, chè, cà phê hoặc các chất lợi tiểu khác để tránh đi tiểu quá nhiều.
Tiến sĩ, Bác sĩ Vũ Đức Định/SKĐS
