Hạnh phúc và khổ đau là hai
đề tài lớn của Ðạo Phật và không những là hai đề tài
lớn của Ðạo Phật mà còn là hai đề tài lớn của kiếp người.
Từ lúc chúng ta
mở mắt chào đời cho đến ngày chúng ta nhắm mắt hầu như là một cuộc hành trình
bất tận để đi tìm một thế giới bình yên, một vòm trời hạnh phúc, một cảm giác
cho phép chúng ta thấy rằng cuộc sống có ý nghĩa. Cho dù chúng ta đã đầu tư tâm
trí từ thời tấm bé và chúng ta cũng vật lộn rất nhiều với cuộc đời, thậm chí có
thể hy sinh không biết bao nhiêu thì giờ tuổi xuân và nỗ lực lớn lao của đời
sống mình để mong thành đạt được một điều mà chúng ta gọi là hạnh phúc, hoặc
giả là sự an lạc.
Nhưng hạnh phúc luôn luôn là một
trò đùa, trò đùa giỡn đó khiến cho chúng ta cảm thấy rằng hạnh phúc
đó đau khổ cũng nằm ở tại đó và những điều gì cho chúng ta thật nhiều hy
vọng thì những điều đó cho chúng ta thật nhiều thất vọng. Thiền Sư Ngài
Buddathasa, Ngài có một ví dụ rằng đau khổ và hạnh phúc giống như con rắn
trung, chúng tôi không hiểu quí Phật tử có biết loại rắn này không, đó là một
con rắn có hai đầu, một đầu cắn chết và một đầu cắn không chết, thường thường
người ta gọi là một đầu chay một đầu mặn, nhưng mà rồi chúng ta khó phân biệt
là đầu nào sẽ cắn chúng ta không chết và chúng ta không biết đầu nào cắn chúng
ta chết, chúng ta cầm con rắn lên và nghĩ rằng chúng ta chỉ chọn lấy một đầu mà
thôi và đầu kia sẽ quay lại cắn chúng ta.
Sư Uyên Minh có một bài thơ mà
chúng tôi nghĩ rằng bài thơ có ý vị: “Thể khách một đời dõi bóng nhau,
lạnh lùng chi thế hỡi bể dâu, ta người sứ giả thương dâu bể, chả lẽ hờn
nhau đến bạc đầu”. Số mạng của mình và niềm hy vọng bất tuyệt của mỗi cá
nhân đặt để ở trong cuộc đời này hầu như luôn luôn đùa giỡn lấy nhau nó tạo ra
những cách rất trớ trêu. Chúng ta càng đuổi bắt hạnh phúc thì hạnh phúc nó càng
xa vời chúng ta. Có những lúc chúng ta mệt mỏi buông bỏ tất cả thì trong sự
buông bỏ đó chúng ta tìm được sự thanh thản thật sự trong tâm hồn của mình. Đã
có bao nhiêu người bỏ ra tất cả thì giờ tâm trí của tuổi thanh xuân, để mong hy
vọng xây dựng một sự nghiệp lớn có tên tuổi ở trong cuộc đời này và cuối cùng
một ngày nào đó người đó nói rằng thật sự điều hạnh phúc lớn nhất không phải là
làm ông này bà kia, không phải là những tài sản đo bằng những con số trong nhà
băng, mà chính là ngày mà có thể bỏ được những thứ đó và kể cả con cái khi nó
vào trong đại học rồi ra trường thì mình không phải bận lo nữa. Khi bỏ được
những thứ đó thì mình mới thật sự là hạnh phúc. “Ra vòng danh lợi cũng không
không, kẻ hồng ra khỏi người mong chui vào “ câu nói đó cũng là một câu ca dao
mà người Việt chúng ta rất quen thuộc.
Đau khổ và hạnh phúc là một đề
tài rất là lớn trong Ðạo Phật. Đề tài lớn đó không phải là một đề tài chỉ nói
là lớn là đủ mà đặt cả nền tảng cơ sở cho giáo lý của Ðạo Phật.
Trong Trung Bộ Kinh có một lần
Ðức Phật Ngài dạy: “ Này các Tỳ Kheo Như Lai chỉ dạy về sự khổ và con
đường thoát khổ. “
Trong bài kinh
Dhammacakkappavattanasùtra là kinh Chuyển Pháp Luân, bài pháp đầu tiên của
Đức Phật Ngài đã dạy về Tứ Đế. Ở trong Tứ Đế có Khổ Đế và Tập Đế là khổ và
nguyên nhân sanh khổ, Diệt Đế và Đạo Đế là chân hạnh phúc con đường dẫn đến
chân hạnh phúc.
Cà một điều rất là thú vị là đau
khổ có một địa vị lớn trong Đạo
Phật không phải chỉ là một vấn đề của kiếp
nhân sinh, mà đau khổ còn được hiểu trong Đạo Phật như là một điều có khả
năng khai mở con mắt trí tuệ của chúng ta.
Chúng ta sẽ không có gì ngạc
nhiên khi nghe nói rằng những chúng sanh sống trong những cõi trời, cõi an
lạc, những cõi có quá nhiều hạnh phúc của trần gian, những chúng sanh đó không
có cơ may để mở con mắt trạch tuệ của mình, trong lúc đó ở kiếp nhân sinh sống
ở giữa trần gian của kiếp người tạm bợ này chúng ta đối diện với bao nhiêu
phiền lụy bất trắc, thì điều đó được xem như hết sức thích hợp để cho chúng ta
khai triển tuệ giác của mình.
Do vậy hạnh phúc là một đề tài
lớn không phải chỉ lớn đối với mỗi chúng ta mà lớn đối với đề tài của Phật
Pháp, và nó lớn đối với ai thức dậy vào nửa đêm tự hỏi rằng cái gì là cái
thực sự có ý nghĩa trong đời sống của mình.
Đạo Phật đã nói đến những niềm
hạnh phúc mà đôi lúc làm cho một số chúng ta sửng sốt, ví dụ Ngài nói về
sự hạnh phúc là đến từ sự vắng mặt của đau khổ. Ít có ai dám can đảm định
nghĩa như vậy, mọi người đều nói rằng ăn ngon mặc đẹp sống trường thọ có được
tình yêu có được sự trẻ trung của kiếp người những thứ đó là hạnh phúc, chúng
ta đã vẽ ra một thiên đàng mà trong đó những hạnh phúc trần gian được phóng đại
đến mức độ ngoài tất cả sự tưởng tượng của một người có thể tưởng tượng được.
Nhưng điều đó vẫn còn là một bức họa rất là nghèo nàn khi nói đến niềm hạnh
phúc chân thực của đời sống.
Thương tọa Giác Đẳng/nguoiphuongnam
------------------------------
Hạnh phúc hay khổ đau ở trên đời tất cả đều nằm ở một chữ “tâm”, vậy nên nếu có thể kiểm soát được cái tâm này, con người tất nhiên sẽ ung dung tự tại.
Câu chuyện thứ nhất: Thế gian không gì trân quý hơn cái ta đang có
Đức Phật hỏi: “Trên thế gian cái gì là trân quý nhất?”
Đệ tử trả lời: “Là cái đã mất đi và cái không đạt được”.
Đức Phật không nói gì…
Sau vài năm, ngài để cho đệ tử lăn lộn bể dâu, nếm trải cay đắng cuộc đời.
Khi này Đức Phật mới trả lời:
“Thế gian trân quý nhất chính là thứ ta đang có!”
Câu chuyện thứ hai: Khả năng thành công quyết định bởi cách ta đối đãi với chính mình
Một thanh niên đến chỗ thiền sư xin thỉnh giáo:
“Đại sư, có người nói con là thiên tài, cũng có người mắng con đần độn. Con không biết mình thế nào nữa! Nếu là ngài, ngài nhìn nhận như thế nào về chính mình?”
Thiền sư nhìn vẻ mặt của cậu thanh niên và trả lời:
“Giả dụ như ta có nửa ký gạo;
Trong mắt người phụ nữ làm bếp, thì nó là mấy bát cơm;
Trong mắt người nướng bánh, thì nó là bánh mì;
Trong mắt người người nấu rượu, thì gạo ấy là rượu;
Nhưng, gạo vẫn là gạo.
Con người cũng vậy, tiền đồ như thế nào, cũng là quyết định bởi việc ta đối đãi với chính mình ra sao”.
Cậu thanh niên liền sáng tỏ vấn đề, cảm tạ đại sư rồi rời đi.
Câu chuyện thứ ba: Vô ngã, từ bi, trí tuệ và tự tại
Một cậu thanh niên hỏi trí giả: “Làm thế nào để vừa có thể khiến bản thân vui vẻ, mà cũng khiến người khác được thoải mái?”
Trí giả cười đáp: “Có bốn loại cảnh giới mà cậu có thể học hỏi”.
Đầu tiên, coi mình là người khác, cái này là vô ngã;
Sau đó, coi người khác là mình, đây là từ bi;
Tiếp đến, coi người khác là người khác, ấy chính là trí tuệ;
Cuối cùng, coi mình là chính mình, thế mới là tự tại”.
Câu chuyện thứ tư: Thống khổ trong đời là muối, mặn hay nhạt quyết định bởi vật chứa đựng
Một vị thiền sư có một đệ tử rất hay than phiền. Một ngày, thiền sư đem một nắm muối bỏ vào trong bát nước, rồi bảo đệ tử này uống bát nước đó.
Đệ tử nói: “Mặn không chịu nổi!”.
Thiền sư bốc thêm một nắm muối nữa vung vào trong hồ, rồi lại bảo cậu đệ tử múc nước hồ lên uống thử.
Đệ tử uống xong nói: “Thật ngọt ngào tinh khiết”.
Thiền sư nói: “Những thống khổ trong đời giống như là muối vậy, mặn hay nhạt quyết định bởi vật chứa nó. Con nguyện làm một chén nước, hay làm một hồ nước đây?”
Chuyện gì rồi cũng sẽ qua đi, chỉ có cái tâm là vẫn còn lưu giữ, thay đổi tâm của mình, sẽ được giải thoát khỏi những phiền muộn.
Lê Hiếu, dịch từ Cmoney.tw
