Một hôm, Tô Đông Pha đến Thiền Viện chơi với Thiền sư Phật Ấn suốt cả buổi. Hai người đối ẩm, đàm đạo về Pháp Thiền rất tâm đắc. Đến lúc sắp ra về, Tô Đông Pha hỏi Phật Ấn:
-Ngài trông thấy dung mạo tôi như thế nào?
Phật Ấn nhìn lão Tô rồi đáp:
-Trông ông với vẻ hiền từ, nghiêm nghị, đạo mạo, giống y như Phật.
Tô Đông Pha được khen thì vô cùng phấn khởi. Kế, lão Phật Ấn hỏi lại Tô Đông Pha:
– Thế, ông thấy dung mạo tôi ra sao?
Tô Đông Pha thấy Phật Ấn người thì mập mạp, tròn ú, lại mặc áo nâu sòng, trông rất buồn cười, bèn đáp ngay:
– Theo mắt nhìn của tôi thì ông giống y như một đống phân bò vậy!
Lão Phật Ấn nghe qua thì chỉ mỉm cười và gật gật đầu mà cũng không tỏ vẻ hờn dỗi chút nào, nhưng miệng luôn niệm: A Di Đà Phật.
Còn Tô Đông Pha thì cho rằng phen này mình đã thắng lão Phật Ấn một keo lớn, vì vậy trong lòng rất đổi vui sướng, khi về đến nhà hớn hở nói cho cô em gái là Tô tiểu muội nghe:
– Này, muội muội!, xưa giờ, Huynh bị lão Phật Ấn cho Huynh đo ván dài dài, không lần nào Huynh đấu lại ông ta. Nhưng không hiểu hôm nay lão Hòa thượng ấy ăn nhằm ớt hiểm cay hay sao mà lão không thốt nên lời nào.
Tô Đông Pha nói rồi bèn thuật lại đầu đuôi câu chuyện vừa qua giữa 2 người cho Tô tiểu muội nghe. Riêng, nói về Tô tiểu muội thì bản chất vốn thông minh, thiên tư xuất chúng, cầm, kỳ, thi, họa. Khi nghe ca ca mình kể xong câu chuyện thì liền nói:
– Như thế thì Huynh đã thua cho lão Phật Ấn rồi!
Tô Đông Pha không chịu, tức quá liền nói :
– Làm sao mà Huynh thua? Nếu Huynh thua sao ông ấy không đáp trả lại lời nào?
Tô tiểu muội chậm rãi phân tích:
-Này Huynh! Có phải Đức Phật là do chính mắt lão Phật Ấn thấy, còn “đống phân bò” là do chính mắt Huynh nhìn thấy, phải vậy không? nếu quả thật là như vậy thì Huynh đã thua cho lão Phật Ấn mất rồi ?, sự thật hiển nhiên trăm phần trăm là như vầy, bởi vì cái tâm của lão Phật Ấn là “tâm của Phật” cho nên lão nhìn thấy Huynh mà lão nghĩ ra là thấy Phật, còn cái tâm của Huynh là cả một “đống phân bò” cho nên Huynh nhìn thấy lão ra đống phân bò. Vậy không phải lão Phật Ấn thắng Huynh rồi hay sao?, và Huynh đã thua to rồi Huynhơi! Huynh còn lời gì để nói nữa?
Tô Đông Pha nghe tiểu muội nói như thế, ngẫm nghĩ hồi lâu rồi như thấm ý và bẽn lẽn mà trông dáng điệu như chiếc giẻ rách, mặt mày bí sị vì biết rằng mình thật sự đã bị Phật Ấn gián tiếp cho đo sát ván khiến thua keo này thật là nặng.
ĐTT
Lời Bàn: Một Bài Học Về Đạo Lý:
“TÂM PHẬT KIẾN PHẬT. TÂM MA KIẾN MA”
Thiển nghĩ điển tích trên đây, tác giả mượn tên hai nhân vật Tô Đông Pha và Phật Ấn đóng vai trò chánh trong cốt truyện. Lấy bối cảnh hai bên đối thọai nhau làm chủ đề, hẳn không ngoài mục đích muốn châm biếm cái “căn bệnh” trầm kha không thuốc chữa trong mọi tầng lớp xã hội từ xưa đến giờ hầu để răn đời đó hay sao?, cái căn bệnh đó chính là căn bệnh tham vọng: “vị kỷ, tự cao, tự đại” mà phàm nhân [凡人] thường mắc phải, nguyên nhân cũng chỉ vì hai chữ “Tôi, Ta,” mà thiên hạ trân quý nên tâng đội nó lên trên vị trí cao nhất. Tựu chung hai chữ “Tôi, Ta”, to tổ bố mà thông thường người đời thích tô son trát phấn để mang ở trước lồng ngực hay đội lên trên đỉnh đầu.
Như trên đã dẫn, khi Phật Ấn đánh giá hình tướng lão Tô “trông giống như vị Phật” thì trong lòng lão Tô rất phấn khởi, tỏ vẻ vui sướng muôn phần, là vì sao? là vì lão được tâng bốc lên đến tận mây xanh, đó chẳng phải là do cái “tâm dục” của con người hằng chất chứa bên trong đầy tham vọng hay sao?: “vị kỷ, tự cao, tự đại, tự ty, tự mãn” mà nói theo thuyết nhà Phật thì đó chính là Lục Dục ,Thất Tình [六 欲 七 情] mà lão Tô mắc phải, đó chính là cái Dục của:Thinh Dục [聲欲], cái sở dục này nằm trong hàng thứ 2 của Lục Dục, nghĩa là: ham muốn được nghe âm thanh êm tai hay ưa thích được người khác ca tụng hoặc tâng bốc mình. Ngòai ra, Thinh Dục còn liên đới với 2 luồng gió độc, đó là: Dự [譽] và Xưng [稱], nằm hàng thứ 4 và 5 của Bát Độc Phong. (2 trong tám luồng gió độc) đó chính là: Lợi, Suy, Hủy, Dự, Xưng, Cơ, Khổ, Lạc. [利, 衰, 譭, 譽, 稱, 譏, 苦, 樂] mà phàm nhân thường mắc phải những luồng “hắc khí” này. Điển hình cho ta thấy lão Tô được Phật Ấn thổi phồng, cho nên vui sướng vô cùng.
Tuy nhiên, nói “thổi phồng” là quá đáng, vì đối với một nhà sư tu hành có đạo hạnh uyên thâm như Phật Ấn thì làm gì có chuyện Ngài bốc phét hay đánh bóng cho một cá nhân nào hầu để trục lợi cho riêng phần mình, đó chẳng qua bởi cái Tâm của Ngài là: Tâm Phật, cho nên Ngài nhìn ai, nhìn đâu thì quang cảnh trước mắt đều là Phật, mà theo thuyết nhà Phật thì “tất cả chúng sinh đều là Phật”, do đó Phật giáo có câu: “Tâm Phật Kiến Phật” [心佛見佛].
Còn xét về cái “tâm” của lão Tô thì bên trong chất chứa cả một “đống phân bò”, vì vậy, khi nhìn ai, nhìn đâu cũng thấy nơi đó toàn là đống phân bò hôi thối và mọi người, mọi vật trước mắt đều là kẻ gian, kẻ xấu, là ma, là quỷ, cho nên trong thuyết nhà Phật có câu nối tiếp câu đầu ở đọan trên là: “Tâm Ma Kiến Ma” [心魔見魔] là như vậy.
Đông Thiên Triết (bài do bạn Mậu Trần giớithiệu
