Mỗi lần viết toa cho bệnh nhân, bác sĩ thường dặn dò không những
về liều lượng, số lần uống thuốc trong ngày, thời điểm uống thuốc: buổi sáng
hay buổi tối, bụng đói hay bụng no, và có nên cử những thức ăn hay những loại
thuốc nào khác hay không.
Thoạt đầu thì có vẻ rối rắm, cũng may là hầu hết các thuốc đều có
thể uống lúc nào cũng được, không đòi hỏi cầu kỳ, ngoại trừ một số thuốc cần
lưu ý.
Trước nhất, đa số các thuốc có thể uống khi
bụng đói, miễn là uống với nhiều nước, trừ một số thuốc cần phải uống bụng no
vì những lý do sau đây:
1. Để giảm phản ứng phụ có thể gây ra nôn mửa, thí dụ như thuốc
trị bệnh gout allopurinol, thuốc giảm căng sữa và trị bướu não bromocriptine,
thuốc trụ sinh doxycyclin.
2. Để tránh phản ứng phụ gây ra xót, hay loét bao tử, thí dụ như
các loại thuốc giảm đau aspirin, NSAIDS ibuprofen, thuốc steroids chống viêm
sưng như prednisone dexamethasone.
3. Các loại thuốc trị bệnh bao tử, ợ chua, ăn không tiêu cần uống
trước khi ăn.
4. Một số thuốc chữa trị bệnh về bệnh lở loét răng miệng, ống thực
quản, cần uống sau khi ăn, vì nếu uống trước khi ăn, thuốc sẽ bị thức ăn đẩy
xuống ruột non mau chóng,
5. Một số thuốc chữa bệnh HIV, ritonavir, saquinavir và nelfinavir
cần uống vói thức ăn thì thuốc mới thấm vào máu hữu hiệu,
6. Thuốc trị bệnh tiểu đường cần uống với thức ăn để có thể có thể
thấm đường vào máu.
Nói là uống thuốc khi bụng no nhưng thật ra không cần bụng phải no
lắm; một vài miếng bánh mì, một ly sữa cũng đủ khi uống những loại thuốc cần
phải có đồ ăn.
Mặt khác, như thủy triều lên xuống trong ngày, cơ thể của chúng ta
cũng thay đổi theo một nhịp điệu tương tự gọi là circadian rhythm. Tùy theo
thời điểm trong ngày, một số hormones hay một số cơ phận sẽ hoạt động tích cực
hơn. Cũng vì thế, các loại thuốc men có tác dụng vào nhịp điệu tuần hoàn của cơ
thể sẽ có hiệu ứng tốt hơn khi được sử dụng đúng theo thời điểm, buổi sáng hay
buổi tối.
Một số thuốc cần uống buổi sáng trước bữa
điểm tâm gồm có:
1. Thuốc có chất sắt, trị bệnh thiếu máu cần uống bụng đói với một
ly nước cam. Vitamin C có tính acid giúp cho chất sắt thấm vào bao tử nhanh hơn.
2. Thuốc
trị bệnh cao huyết áp nên uống sáng sớm khi mới thức dậy, vì áp suất máu thường
tăng vào buổi sáng.
3. Thuốc trị bệnh suy tuyến giáp (hypothyroidism), cần uống bụng
đói, và không nên uống chung với các thuốc khác kể cả thuốc bổ multivitamin.
4. Các thuốc trị bệnh rỗng xương cần uống buổi sáng, bụng đói.
Một số thuốc khác nên uống sau khi ăn sáng:
1. Thuốc bổ sẽ thấm vào máu dễ dàng hơn vì có chất béo trong đồ
ăn. Hơn nữa, thuốc bổ uống buổi sáng giúp cho cơ thể… tươi mát hơn trong ngày.
2. Các loại thuốc trị dị ứng vì các triệu chứng dị ứng thường xảy
ra buổi sáng.
3. Các loại thuốc cung cấp vi khuẩn tốt cho cơ thể, probiotics.
Các loại thuốc sau đây có thể uống trước
buổi trưa:
1. Thuốc trị bệnh nhức mỏi, phong thấp để tránh nhức mỏi trong ngày
2. Thuốc lợi tiểu, diuretics, vì nếu uống buổi tối sẽ phải thức
dậy đi tiểu qua đêm làm mất ngủ.
Cuối cùng buổi tối sau khi ăn:
1. Thuốc trị bệnh cao cholesterol. Nên nhớ 70% cholesterol sản
xuất ra bởi lá gan, vào buổi tối. Thuốc giảm cholesterol khống chế sự sản xuất
cholesterol nên phải uống vào buổi tối.
2. Các loại thuốc cần phải uống thêm lần thứ hai hay lần thứ ba
theo toa bác sĩ.
3. Thuốc ngủ.
Xin lưu ý, một số thuốc cần phải uống đúng giờ mỗi ngày thí dụ như
thuốc ngừa thai.
Ngoài ra, một số thuốc có tác dụng phụ khi uống chung với nhau,
cẩn thận hơn hết là không nên uống chung với nhau mà chia ra cách nhau độ một
tiếng. Thí dụ như thuốc trụ sinh và thuốc ngừa thai.
Thức ăn cần kiêng cử khi uống thuốc gồm các thí dụ sau đây:
1. Trái bưởi hoặc nước bưởi có thể làm có thể làm tăng nồng độ máu
của một số thuốc trị bệnh tim mạch, hay thuốc giảm cholesterol statins.
2. Khi uống thuốc loãng máu warfarin thì nên tránh ăn các loại rau
cải lá màu xanh có nhiều vitamin K.
3. Còn khi uống thuốc trị bệnh cao huyết áp ACE inhibitors thì nên
tránh ăn chuối. Trong chuối có nhiều chất potassium khi dùng với thuốc ACE
inhibitors co thể làm rối loạn nhịp đập của trái tim
4. Khi uống thuốc trụ sinh thì không nên uống sữa hay các thực
phẩm biến chế từ sữa, có thể làm cho thuốc không thấm vào máu.
5. Thuốc trị đau nhức NSAIDS có thể làm mạch máu co rút, làm tăng
huyết áp, và có thể làm lở loét mạch máu, và làm loét bao tử, không nên dùng
chung với tỏi. Tỏi hay bột tỏi có thể ảnh hưởng đến khả năng cầm máu. Khi uống
chung có thể làm chảy máu đường ruột.
Trên đây là một
vài thí dụ cần lưu ý khi uống thuốc. Nếu không chắc thì nên hỏi bác sĩ và dược
sĩ khi được kê toa thuốc. Trên mạng Google cũng có nhiều websites để tra cứu
thêm về tác dụng phụ của thuốc men. Uống thuốc đúng sẽ tránh ngộ độc và làm
tăng công hiệu của thuốc.
BS. Hồ Ngọc Minh-1/31/2017 (bài do bạn LoanPhan giới thiệu)
