Chúng ta vẫn thường nghe câu nói đùa "Ba Cao, Một Thấp" để mô tả 3 căn bệnh thông thường của người lớn tuổi:
Ba Cao:
- Cao huyết áp: Áp suất máu cao hơn bình thường
- Cao Đường: Lượng đường trong máu cao hơn bình thường
- Cao Mỡ: Lượng mỡ, chất béo, trong máu cao hơn bình thường
Một Thấp:
- Thấp khớp: Đau nhức khớp xương
Nơi đây, chúng ta thử tìm hiểu sơ qua (tóm tắt) về các chứng bệnh trên, và cách phòng ngừa.
Cao huyết áp
Cao huyết áp là tình trạng áp lực của máu lên vành động mạch liên tục quá cao. Theo thời gian, tình trạng này có thể gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng như bệnh tim, đột quỵ, tổn thương thận, v.v.
Như Thế Nào Thì Coi Là Cao huyết áp
Huyết áp được đo bằng milimét thủy ngân (mm Hg) và được viết thành hai số:
Huyết áp tâm thu (số trên): Áp suất khi tim bóp đẩy máu đi khắp toàn thân.
Huyết áp tâm trương (số dưới): Áp suất khi tim nghỉ giữa các nhịp đập.
| Phân Loại | Systolic (số trên) | Diastolic (số dưới) |
|---|---|---|
| Bình thường | < 120 | < 80 |
| Tăng | 120–129 | < 80 |
| Tăng huyết áp giai đoạn 1 | 130–139 | 80–89 |
| Tăng huyết áp giai đoạn 2 | ≥ 140 | ≥ 90 |
| Tăng huyết áp giai đoạn 3 (rất nguy hiểm) | ≥ 180 | ≥ 120 |
Tại sao huyết áp cao là vấn đề đáng lo ngại?
Huyết áp cao không được điều trị có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, bao gồm:
- Đau tim và đột quỵ: Huyết áp cao làm tổn thương động mạch, khiến chúng dễ bị tích tụ mảng bám và tắc nghẽn hơn.
- Suy tim: Tim phải làm việc nhiều hơn để bơm máu chống lại áp lực cao hơn, cuối cùng sẽ yếu đi và to ra.
- Các vấn đề về thận: Huyết áp cao có thể làm hỏng các mạch máu trong thận, dẫn đến bệnh thận.
- Mất thị lực: Huyết áp cao có thể làm hỏng các mạch máu trong mắt.
Nguyên nhân gây ra huyết áp cao là gì?
Có hai loại huyết áp cao chính:
- Tăng huyết áp nguyên phát (vô căn): Loại phổ biến nhất, không xác định được nguyên nhân, phát triển dần dần theo thời gian. Đây là lý do người cao tuổi thì dễ bị cao huyết áp.
- Tăng huyết áp thứ phát: Do một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn, chẳng hạn như bệnh thận, các vấn đề về tuyến giáp hoặc một số loại thuốc nhất định.
Các yếu tố gây nên bệnh cao huyết áp
Nhiều yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh huyết áp cao, bao gồm:
- Tuổi: Nguy cơ tăng theo tuổi.
- Tiền sử gia đình (di truyền): Nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh huyết áp cao, bạn có nhiều khả năng mắc bệnh này hơn.
- Chủng tộc: Huyết áp cao phổ biến hơn ở người da đen.
- Lối sống: Chế độ ăn uống không lành mạnh, thiếu vận động, hút thuốc và uống quá nhiều rượu đều làm tăng nguy cơ.
- Một số tình trạng nhất định: Bệnh thận, tiểu đường và ngưng thở khi ngủ (sleep apnea) cũng có thể góp phần gây ra tình trạng này.
Kiểm soát huyết áp cao:
Huyết áp cao có thể được kiểm soát thông qua thay đổi lối sống và nếu cần, dùng thuốc. Những thay đổi về lối sống bao gồm:
- Chế độ ăn uống lành mạnh: Tập trung vào trái cây, rau, ngũ cốc nguyên hạt và sữa ít béo.
- Giảm lượng muối: Hạn chế thực phẩm chế biến sẵn và các bữa ăn tại nhà hàng, thường có nhiều muối.
- Giảm cân: Ngay cả khi giảm một lượng nhỏ cân nặng cũng có thể tạo nên sự khác biệt.
- Tập thể dục thường xuyên: Đặt mục tiêu tập thể dục cường độ vừa phải ít nhất 150 phút mỗi tuần.
- Bỏ hút thuốc: Hút thuốc làm hỏng mạch máu và làm tăng huyết áp.
- Hạn chế rượu: Uống quá nhiều rượu có thể làm tăng huyết áp.
Lưu ý quan trọng:
Điều quan trọng là phải kiểm tra huyết áp thường xuyên bởi chuyên gia chăm sóc sức khỏe. Nếu bạn được chẩn đoán mắc bệnh huyết áp cao, hãy tham khảo với bác sĩ để được điều trị phù hợp với bạn.
Cao Đường
Cao Đường xảy ra khi có quá nhiều glucose (đường) trong máu. Đây là mối quan tâm chung của những người bị tiểu đường, nhưng cũng có thể xảy ra ở những người không bị tiểu đường. Nếu không được kiểm soát, lượng đường huyết cao có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng về sức khỏe.
Nguyên nhân:
- Bệnh tiểu đường: Ở những người bị bệnh tiểu đường, lượng đường trong máu cao thường là do không dùng đủ insulin hoặc các loại thuốc tiểu đường khác, không ăn uống đúng cách hoặc không tập thể dục đủ.
- Bệnh tật: Khi bạn bị bệnh, cơ thể bạn sẽ tiết ra nhiều glucose hơn vào máu để chống lại nhiễm trùng.
- Căng thẳng: Căng thẳng cũng có thể khiến lượng đường trong máu của bạn tăng cao.
- Thuốc: Một số loại thuốc, như steroid, có thể làm tăng lượng đường trong máu.
- Các yếu tố khác: Ít vận động, ăn quá nhiều hoặc không dùng thuốc đúng cách cũng có thể góp phần làm lượng đường trong máu tăng cao.
Triệu chứng:
- Đi tiểu thường xuyên
- Khát nước nhiều hơn
- Mệt mỏi
- Mờ mắt
- Đói
- Vết thương chậm lành
- Nhiễm trùng thường xuyên
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
Hậu quả:
Ngắn hạn:
Mất nước, thở nhanh, dồn dập, lú lẫn và khó giữ tỉnh táo.
Dài hạn:
Tổn thương mạch máu và dây thần kinh, dẫn đến bệnh tim, đột quỵ, bệnh thận, tổn thương thần kinh và mất thị lực.
Nặng:
Bệnh nhiễm toan ceton do tiểu đường (Diabetic ketoacidosis - DKA), một tình trạng đe dọa tính mạng cần được chăm sóc y tế ngay lập tức.
Chăm sóc và Kiểm soát:
- Thuốc: Người bị tiểu đường cần dùng insulin hoặc các loại thuốc khác theo chỉ định của bác sĩ.
- Chế độ ăn uống: Nên áp dụng một chế độ ăn uống cân bằng với lượng carbohydrate được kiểm soát là rất quan trọng.
- Tập thể dục: Hoạt động thể chất thường xuyên giúp cơ thể bạn sử dụng glucose để tạo năng lượng.
- Theo dõi: Kiểm tra lượng đường trong máu thường xuyên giúp bạn kiểm soát bệnh tiểu đường và ngăn ngừa lượng đường trong máu cao.
- Tìm kiếm sự chăm sóc y tế: Nếu bạn gặp các triệu chứng của lượng đường trong máu cao, đặc biệt là nếu chúng nghiêm trọng, hãy liên lạc với bác sĩ hoặc đến trung tâm cấp cứu của bệnh viện gần nhất.
Cao Mỡ
Cao mỡ trong máu, còn được gọi là tăng lipid máu, là tình trạng có quá nhiều chất béo hoặc lipid trong máu. Những lipid này bao gồm cholesterol và triglyceride. Nồng độ mỡ máu cao có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, bao gồm cả đau tim và đột quỵ.
Nguyên nhân gây ra mỡ máu cao:
Lối sống không lành mạnh:
Chế độ ăn uống không lành mạnh nhiều chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, thiếu hoạt động thể chất, hút thuốc và uống quá nhiều rượu có thể dẫn đến mỡ máu cao.
Di truyền:
Mỡ máu cao có thể do di truyền, nghĩa là nó có thể được truyền qua gen.
Các tình trạng bệnh lý khác:
Bệnh tiểu đường, bệnh gan và bệnh thận cũng có thể dẫn đến mỡ máu cao.
Thuốc:
Một số loại thuốc, như thuốc tránh thai và một số thuốc lợi tiểu, cũng có thể ảnh hưởng đến lượng mỡ trong máu.
Triệu chứng và chẩn đoán:
- Mỡ máu cao thường không gây ra bất kỳ triệu chứng đáng chú ý nào cho đến khi dẫn đến các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hơn như bệnh tim mạch.
- Xét nghiệm máu, thường là một phần của bảng cholesterol hoặc lượng lipid, được sử dụng để chẩn đoán mỡ máu cao.
- Người lớn khỏe mạnh nên được kiểm soát cholesterol năm năm một lần bắt đầu từ 20 tuổi.
Điều trị và Kiểm soát:
Thay đổi Lối sống:
Thay đổi chế độ ăn uống, tập thể dục thường xuyên và giảm cân thường là những bước đầu tiên để kiểm soát lượng mỡ trong máu cao.
Thuốc:
Nếu thay đổi lối sống không đủ, có thể gặp bác sĩ để được kê đơn thuốc giảm mức cholesterol và triglyceride.
Đề nghị về chế độ ăn uống:
Giảm lượng chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa, tăng lượng chất xơ và lựa chọn chất béo lành mạnh hơn có thể giúp kiểm soát lượng chất béo trong máu.
Tóm lại:
Mỡ máu cao là tình trạng phổ biến có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Tình trạng này thường do các yếu tố của lối sống gây ra, và có thể được kiểm soát hiệu quả thông qua việc thay đổi lối sống, dùng thuốc và điều chỉnh chế độ ăn uống.
Bệnh Thấp Khớp
Thấp khớp hay Viêm khớp (Rheumatoid arthritis - RA) là một bệnh tự miễn (autoimmune disease), trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công nhầm vào lớp đệm của khớp xương, gây viêm và đau. Bệnh cũng có thể ảnh hưởng đến các cơ quan khác như tim, phổi và da. Mặc dù không có cách chữa khỏi RA, nhưng chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp kiểm soát các triệu chứng và ngăn ngừa tổn thương khớp.
Các khía cạnh chính của bệnh viêm khớp (thấp khớp):
Rối loạn của hệ thống miễn dịch:
RA là một bệnh tự miễn dịch trong đó hệ thống miễn dịch của cơ thể tấn công các mô của chính nó, đặc biệt là lớp lót của khớp, gây viêm và đau.
Liên quan đến khớp xương:
Bệnh chủ yếu ảnh hưởng đến các khớp xương, gây đau, sưng, cứng và giảm phạm vi chuyển động.
Bệnh toàn thân:
RA có thể ảnh hưởng đến các bộ phận khác của cơ thể ngoài khớp xương, bao gồm da, mắt, phổi, tim và mạch máu.
Tiến triển:
RA là một bệnh tiến triển, nghĩa là bệnh có thể trở nên trầm trọng hơn theo thời gian nếu không được điều trị, dẫn đến tổn thương khớp và khả năng gây tàn tật.
Không thể chữa khỏi:
Mặc dù hiện nay y khoa tây phương không có cách chữa khỏi RA, nhưng bệnh có thể được kiểm soát hiệu quả bằng thuốc và thay đổi lối sống.
Chữa trị sớm:
Chẩn đoán và điều trị sớm là rất quan trọng để ngăn ngừa tổn thương khớp và các biến chứng lâu dài.
Triệu chứng:
Các triệu chứng phổ biến bao gồm đau khớp, cứng khớp, sưng, đỏ và nóng ở các khớp bị ảnh hưởng.
Các triệu chứng tiềm ẩn khác:
Ngoài các triệu chứng ở khớp, RA có thể gây mệt mỏi, sốt, chán ăn và các nốt dạng thấp (các cục cứng dưới da).
Các yếu tố nguy cơ:
Mặc dù nguyên nhân chính xác của RA vẫn chưa được biết, nhưng các yếu tố di truyền, hút thuốc và một số yếu tố tiếp xúc với môi trường có thể là nguyên nhân.
Chẩn đoán:
Chẩn đoán thường được thực hiện thông qua sự kết hợp của khám sức khỏe, chụp X-quang, xét nghiệm (bao gồm xét nghiệm máu để tìm yếu tố dạng thấp hoặc kháng thể anti-CCP) và xem xét tiền sử bệnh (yếu tố di truyền) của bệnh nhân.
Điều trị:
Điều trị RA tập trung vào việc kiểm soát các triệu chứng, ngăn ngừa tổn thương khớp và cải thiện chất lượng cuộc sống nói chung. Có thể bao gồm thuốc (như NSAID, corticosteroid, thuốc chống thấp khớp điều trị bệnh (DMARD) và liệu pháp sinh học), vật lý trị liệu, liệu pháp nghề nghiệp và thay đổi lối sống (như chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và tránh hút thuốc).
Thay lời kết:
Trước hết, chúng tôi xin cảm ơn quý vị và các bạn đã theo dõi bài viết này.
Trong cả bốn thứ bệnh "Ba Cao, Một Thấp", nếu chúng ta để ý thì thấy rằng:
- Nguyên nhân:
- Việc ăn uống không lành mạnh. Chúng ta cần cắt giảm "TAM ĐỘC: ĐƯỜNG, MUỐI, CHẤT BÉO", và ăn nhiều RAU, CỦ, TRÁI CÂY, HẠT, ĐẬU.
- Hút thuốc: Thuốc lá không chỉ là nguyên nhân cho bốn loại bệnh này mà còn gây nhiều nguy hại khác nữa, nhất là ung thư phổi, hay các bệnh liên quan đến đường hô hấp.
- Rượu, Bia, và Cà Phê: Tuy không phải là nguyên nhân chính, thế nhưng luôn được nhắc nhở là cần phải giới hạn.
- Ngăn ngừa:
- Giới hạn việc dùng thức ăn được chế biến sẵn, hoặc ăn ở nhà hàng, vì thường có nhiều hoá chất cũng như có nhiều Đường, Muối và Chất béo để tăng khẩu vị.
- Tự nấu ăn để kiểm soát lượng Đường, Muối, Mỡ và bảo đảm việc dùng thực phẩm tươi, không bị chế biến.
- Thể dục thể thao là điều quan trọng, luôn được nhắc nhở. Bởi vì, nếu cơ thể không khoẻ mạnh thì dễ sinh bệnh, đó là điều hiển nhiên.
- Nên đến gặp bác sĩ ngay khi nhận ra có triệu chứng khác lạ xảy đến cho cơ thể. Sự phát hiện và chữa trị sớm sẽ đạt được nhiều kết quả tốt đẹp hơn.
Lâm Viên
