Làm sao nhận diện và chữa trị đột qụy

Cứ mỗi sáu người lại có một người bị đột quỵ (stroke)trong đời sống của họ. Vào lúc bạn đang đọc bài viết này thì có nhiều khả năng một người nào đó tại Úc châu đang bị đột quỵ. Đôt quỵ giết hại nhiều phụ nữ hơn ung thư vú và nhiều đàn ông hơn ung thư tiền liệt tuyến, tuy rằng bạn có thể ít nghe thấy nói về điều này.

Cộng đồng có nhiều quan niệm sai lầm thông thường về đột quỵ như đột qụy thật ra là gì, làm sao biết đươc một người đang bị đôt quỵ và  các phương pháp trị liệu có thể cải thiện hậu quả của đột quỵ

Hiện có nhiều phương pháp trị liệu mới dành cho đột quỵ nhưng tất cả các phượng pháp này đều phụ thuộc vào thời gian.Vỉ vậy điếu quan trọng là một người bị đột quỵ cần được chuyển tới bệnh viện một cách nhanh chóng. Các phượng pháp trị liệu lệ thuộc vào thời gian này thường ra phụ thuộc rất nhiều vào việc người ta nhận ra nhanh chóng đột quỵ khi xẩy ra và  việc bệnh nhân được nhanh chóng đưa đi cấp cứu 

Đột quỵ là gì?

Đột quỵ có thễ được miêu tả đơn giản như là một vụ tấn công não. Có hai loại đột quỵ: do thiếu máu cục bộ (ischaemic stroke) và do xuất huyết (haemmorhagic stroke)

Đột quỵ do thiếu máu cục bộ thường được gây ra bởi sự tắc nghẽn một trong những mạch máu cung cấp máu có oxigen cho não, làm chết các tế bào trong vùng não bị ảnh hưởng

Đột quỵ do xuất huyết xẩy ra khi chảy máu trong não. Điều này thường được gây ra bởi cao huyết áp; bệnh này làm cho thành mạch máu bị yếu đi, dẫn đến  vỡ mạch máu não và chảy máu trong não

Vì sao đột quy xẩy ra?

Có nhiều lý do và một số yếu tố rủi ro xác định gậy ra đột quỵ. Một số nhũng điếu này có thể thay đổi được (modifiable), và một số thì không (non-modifiable)

Đột quỵ xẩy ra thông thường nhiều cho đàn ông hơn là cho phụ nữ và rủi ro bị đột quỵ tăng theo tuổi tác. Tuy rằng đột quỵ không di truyền, nhưng tiểu sử bị đột quỵ của gia đình bạn sẽ tăng thêm rủi ro của bạn. Đây là những rủi ro không thay đổi được

Có một chuỗi những bệnh tật gia tăng rủi ro bị đột quỵ của một người bao gồm rung tâm nhĩ (atrial fibrillation), cao huyết áp, tiểu đường, đột quỵ xẩy ra trước hoặc đột quỵ nhỏ (mini-stroke) và cao cholesterol

Điều quan trọng là bạn phải xem mình có bị một trong những bệnh nêu trên hay không  và nếu có thì bạn phải tìm sự giúp đỡ y tế để giảm tối đa nguy cơ bị đột quỵ

Các yếu tố về nếp sống là những thứ có thễ thay đổi được. Hút thuốc, uống nhiều rượu, quá mập và/hoặc mập phì, ít vận động thể lực, tiêu thụ quá nhiều muối đều là nhựng yếu tố rủi ro liên quan tới nếp sống có thể thay đổi được

Làm sao nhận diện ra đột quỵ?

Hiệp hội Stroke Foundation đã đưa ra một từ viết tắt rất dễ nhớ FAST

Những dấu hiệu đột quỵ khác có thể bao gồm  yếu sức (weakness), nói khó khăn, choáng váng, mất thị giác hoặc mờ mắt, nhức đầu và nuốt khó khăn

Điều trị đột quỵ ra sao?

Trước tiên bác sĩ phải cho làm một số thử nghiệm và chụp scan. Mục đích là để chẩn đoán xem đột quỵ thuộc loại nào và lên kế hoạch chữa trị 

Những trắc nghiệm khác cũng quan trọng để xác định nguyên nhân khả dĩ gây đột quỵ, Đôi khi đột quỵ có thể là do một cục máu đông trong tim, hoăc một mảng cholesterol tách ra khỏi thành một mạch máu cổ ( carotid artery)dẫn máu có oxigen lên não. Đôi khi các cục máu động này chay lên não và bị mắc kẹt bên trong một mạch máu não và gây ra đột quỵ

Các phượng pháp lệ thuộc thời gian (time critical treatments) bao gồm các phượng làm tiêu tan hoặc  lấy đi cục máu đông (clot)khi có đột quỵ do thiếu máu cục bộ. Tuy nhiên các phượng pháp này không thể áp dụng cho mọi bệnh nhân đột quỵ mà chỉ được dùng cho những bệnh nhân đáp ứng những tiêu chuẩn khắt khe

Muốn có nhiều hi vọng được điều trị với các phương pháp trên, điều quan trọng là bệnh nhân phải được đưa tới bệnh viện thật nhanh chóng. Việc lấy đi cục máu đông cần được thực hiện trong vòng 4.5 tiếng sau khi các dấu hiệu và triệu chứng đột quỵ xuất hiện ,và khoảng thời gian này bao gồm luôn cả thời gian chuyên chở bệnh nhân tới bệnh viện để làm các thử nghiệm và chụp scan. Sau khoảng thời gian trên đây, thường ra rủi ro của các liệu pháp này quá lớn so với các lợi ích có thễ có của các liệu pháp này

Từ năm 2016, các bệnh nhân đột quỵ được chăm sóc bởi một đơn vị đột quỵ chuyên biệt. Có những bằng chứng vững chắc cho thấy là khi được đưa vào các đơn vị này và được chăm sóc bởi những y tá và bác sĩ có kinh nghiệm về đột quỵ thì các bệnh nhân sẽ có nhiều cơ may lành bệnh tốt hơn.

 Tại bệnh viện, các bệnh nhân có thể đươc chăm sóc bởi các bác sĩ, các y tá, các chuyên viên vật lý trị liệu, các chuyên viên trị liệu nghề nghiệp, các bác sị vể bệnh lý học nói, các chuyên viên dinh dưỡng, các bác sĩ tâm lý và các chuyên viên quản lý hồ sơ bệnh lý , tất cả những người này đều chuyên về chăm sóc đột quỵ. Nhờ vậy  khi xuất viện các bệnh nhân bảo đảm sẽ được cấp những thuốc thích ứng đễ giàm rủi đột quy tái phát và sẽ được chỉ dẫn căn kẽ về thể dục, di chuyển, ăn uống và quản lỳ tốt sức khỏe tâm lý

Thời gian sau khi xuất viện có thể là thời gian hết sức khó khăn cho nhiều bệnh nhân thoát khỏi "nanh vuốt" của đột quỵ. Sau khi xuất viện, bệnh nhân sẽ phải trải qua một thời kỳ hồi phục sức khỏe ( nội trú hoặc ngoại trú) và sau đó được trở vể nhà với những công cụ và dịch vụ hổ trợ hoặc nhập viện dưỡng lão hay vào các trung tâm chăm sóc người già

How to recognise a stroke and what you should know about their t-treatment-Caleb Ferguson- Nov 17,2016